Czym jest?

Akredytacja OWES to mechanizm, który koncentruje się na wdrożeniu standardów działania wśród OWES, a następnie zapewnieniu poprzez akredytację (ocenę) tych podmiotów, iż standardy te są stosowane w praktyce.

Głównym celem budowy systemu akredytacji opartego na sprecyzowanych standardach działania jest rozwój ekonomii społecznej w Polsce poprzez zapewnienie wysokiej jakości usług wspierających, świadczonych na rzecz podmiotów ekonomii społecznej.

Dla kogo?

Akredytacja przeznaczona jest dla ośrodków wsparcia ekonomii społecznej (OWES) w całej Polsce. Wdrożenie standardów OWES przez podmiot go prowadzący, jak również następująca później akredytacja, są działaniami dobrowolnymi, jednakże proces ten jest ściśle związany z możliwością pozyskiwania środków publicznych, w szczególności z Unii Europejskiej.

Więcej informacji na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Centrum integracji społecznej to jednostka organizacyjna utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego lub organizację pozarządową, której zadanie polega na reintegracji społeczno-zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub wykluczonych społecznie, niebędących w stanie funkcjonować na otwartym rynku pracy.

Dla kogo?

Udział w CIS przeznaczony jest dla:

• bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• uzależnionych od alkoholu,
• uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających,
• chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,
• długotrwale bezrobotnych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• osób niepełnosprawnych, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Jak działa? Co robi?

CIS działa na rzecz odbudowy i podtrzymania u osób wykluczonych społecznie zdolności do ponownego pełnienia ról społecznych oraz samodzielnego poruszania się na rynku pracy. Oferta CIS obejmuje szkolenia zawodowe, warsztaty poruszania się na rynku pracy, wparcie psychologa i doradcy zawodowego oraz pracownika socjalnego. Po zakończonej edukacji uczestnik może ubiegać się o zatrudnienie wspierane u pracodawcy, w CIS lub – jeśli czuje się na siłach – wraz z innymi uczestnikami założyć spółdzielnię socjalną.

CIS nie ma osobowości prawnej, lecz działa w formie jednostki wyodrębnionej w instytucji lub organizacji, która go utworzyła.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

CIS -y na Mazowszu

Czym jest?

Departament Ekonomii Społecznej jest jednostką organizacyjną Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Historycznie DES wywodzi się Departamentu Pożytku Publicznego powstałego 1 kwietnia 2003 r. w ówczesnym Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej jako jednostki odpowiedzialnej za wdrożenia i promocje rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873).

Jak działa? Co robi?

Departament Ekonomii Społecznej odpowiada za tworzenie warunków do rozwoju:

• ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorczości społecznej i spółdzielczości socjalnej;
• współpracy administracji publicznej z podmiotami ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstwami społecznymi i spółdzielniami socjalnymi;
• współpracy Ministra z podmiotami ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstwami społecznymi i spółdzielniami socjalnymi oraz organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego.

Więcej informacji na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Ekonomia społeczna to działalność podmiotów ekonomii społecznej na rzecz społeczności lokalnej w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej, tworzenia miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz świadczenia usług społecznych, realizowaną w formie działalności gospodarczej, działalności pożytku publicznego i innej działalności o charakterze odpłatnym (art. 2 ust. 1) ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej).

Ekonomia społeczna oznacza działalność o celach głównie społecznych, w ramach której zyski nie podlegają podziałowi, ale są przeznaczane na te cele lub na rzecz wspólnoty – w przeciwieństwie do zwykłych przedsiębiorstw, gdzie celem jest maksymalizacja zysku i zwiększenie dochodu właścicieli. W takim rozumieniu ekonomia społeczna pozostaje na pograniczu sektora przedsiębiorczości oraz sektora organizacji pozarządowych niedziałających w celu maksymalizacji zysku.

Z ekonomią społeczną nierozerwalnie związana jest działalność podmiotów ekonomii społecznej (PES), które według definicji sformułowanej przez europejską sieć badawczą EMES (European Research Network) kierują się następującymi zasadami:

• nadrzędnością celów społecznych nad celami ekonomicznymi;
• nadrzędnością świadczenia usług dla członków, pracowników lub wspólnoty nad kategoriami bezwzględnego zysku;
• autonomicznym zarządzaniem i partycypacyjnym procesem decyzyjnym;
• prowadzeniem w sposób regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne oraz ponoszeniem w związku z tą działalnością ryzyka ekonomicznego.

Więcej danych w innych hasłach:

• grupy docelowe;
• podmioty ekonomii społecznej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Fundusz pożyczkowy a dokładniej Krajowy Fundusz Przedsiębiorczości Społecznej jest instrumentem finansowym realizowanym przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

Działanie jest współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój w Działaniu 2.9 Rozwój Ekonomii Społecznej i Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027.

Dla kogo?

Fundusz przeznaczony jest dla:

• organizacji pozarządowych (NGO);
• podmiotów ekonomii społecznej (PES), w tym przedsiębiorstw społecznych (PS).

Fundusz pożyczkowy na Mazowszu

Aktualnie, operatorem funduszu pożyczkowego na Mazowszu jest Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A. (TISE) i Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach.

Więcej informacji oraz linki do poszczególnych informacji znajduje się na stronie Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej w zakładce „Ekonomia społeczna”, następnie „Podmioty ekonomii społecznej – Centra integracji społecznej” (link otwiera nowe okno).

Czym są?

Termin grupy docelowe nie posiada ugruntowanej definicji i może przyjmować różne znaczenia. W obszarze ekonomii społecznej, w znaczeniu szerokim, terminem tym zwykło określać się grupę osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub wykluczonych z powodu określonych ograniczeń takich jak: długotrwałe bezrobocie, niepełnosprawność, choroba psychiczna, uzależnienia lub inne przesłanki.

W znaczeniu węższym, grupy docelowe stanowią zbiór kryteriów, które predysponują osoby do udziału w danym typie podmiotu ekonomii społecznej. I tak, grupy docelowe dla głównych typów PES można scharakteryzować w sposób następujący:

Warsztaty terapii zajęciowej (WTZ)

Uczestnikami warsztatów mogą być osoby posiadające orzeczenia o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym lub znacznym, ze wskazaniem do terapii zajęciowej.

Podstawa prawna: par. 5 art. 1 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

Zakład aktywności zawodowej (ZAZ)

Pracownikami zakładu mogą być osoby niepełnosprawne ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną. Szczegółowe proporcje osób z niepełnosprawnościami w ZAZ regulują przepisy ustawy.

Podstawa prawna: art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Centrum integracji społecznej (CIS) / Klub integracji społecznej (KIS)

Uczestnikami CIS i KIS mogą być osoby:

• bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,
• uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,
• chore psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,
• długotrwale bezrobotne w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• niepełnosprawne, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Podstawa prawna: art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym

Przedsiębiorstwo społeczne

Zgodnie z definicją przedsiębiorstwo społeczne jest podmiotem zatrudniającym osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, tj.:

1. bezrobotnego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
2. bezrobotnego długotrwale, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
3. poszukującego pracy, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bez zatrudnienia:
   • w wieku do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia lub
   • niewykonującego innej pracy zarobkowej, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
4. osobę niepełnosprawną w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
5. absolwenta centrum integracji społecznej oraz absolwenta klubu integracji społecznej, o których mowa w art. 2 pkt 1a i 1b ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
6. osobę spełniającą kryteria, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,
7. osobę uprawnioną do specjalnego zasiłku opiekuńczego, o której mowa w art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
8. osobę usamodzielnianą, o której mowa w art. 140 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,
9. osobę z zaburzeniami psychicznymi, o której mowa w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego,
10. osobę pozbawioną wolności, osobę opuszczającą zakład karny oraz pełnoletnią osobę opuszczającą zakład poprawczy,
11. osobę starszą, o której mowa w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych,
12. osobę, która uzyskała w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą.

Podstawa prawna: art. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej.

Jednostki samorządu terytorialnego, a zatem gminy, powiaty i województwa odgrywają kluczową rolę w rozwoju ekonomii społecznej.

Od decyzji zarówno organów stanowiących (rada gminy, powiatu, sejmik województwa), jak i wykonawczych (wójt, zarząd powiatu, zarząd województwa) zależy to, w jakim stopniu i w jakim kształcie rozwija się ekonomia społeczna na danym terytorium. Wpływ JST na rozwój ekonomii społecznej jest bardzo różnorodny i może przyjmować różne formy. Przykładem takiego wpływu mogą być:

• działania o charakterze strategicznym;

Do tego typu działań zaliczyć można różnego typu strategie, programy i plany, które wyznaczają kierunki rozwoju ekonomii społecznej wskazując konkretne kierunki interwencji. Na przykład: Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej na Mazowszu (na poziomie województwa), Gminne/Powiatowe Plany Rozwoju Ekonomii Społecznej (na poziomie gminy lub powiatu).

• działania inicjujące i założycielskie odnośnie podmiotów ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw społecznych;

W ramach tego typu działań mogą pojawiać się inicjatywy tworzenia podmiotów reintegracyjnych (WTZ, ZAZ, KIS, CIS), ale także przedsiębiorstw społecznych, np. spółdzielni socjalnych tworzonych przez osoby prawne.

• działania o charakterze wspierającym podmioty ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstwa społeczne.

To działania, do których zaliczyć można m.in.: gminne programy współpracy z organizacjami pozarządowymi, powierzanie realizacji zadań JST podmiotom ekonomii społecznej w trybie Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, stosowanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych czy wykorzystanie trybu in house, realizację usług społecznych na rzecz mieszkańców z wykorzystaniem PES. Powyższe przykłady działań jakie leżą w zasięgu JST w ramach rozwoju ekonomii społecznej nie wyczerpują wszystkich możliwości. Biorąc pod uwagę rolę jaką pełnią JST w stosunku do mieszkańców określonego terytorium ekonomia społeczna powinna być przez nie wykorzystywana jako narzędzie wspierające budowania spójności społecznej, w tym instrument sprzyjający tworzeniu miejsc pracy na lokalnym rynku oraz instrument aktywnej integracji osób wykluczonych.

Czym jest?

Klub integracji społecznej to jednostka, której celem jest udzielanie pomocy osobom indywidualnym oraz ich rodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podniesieniu kwalifikacji zawodowych jako wartości na rynku pracy.

KIS prowadzi reintegrację społeczną i zawodową polegającą, m.in. na organizowaniu: działań mających na celu pomoc w znalezieniu pracy, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, poradnictwa prawnego, staży, działań samopomocowych. KIS może zostać utworzony przez jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i podmioty kościelne, a także spółdzielnie socjalne osób prawnych. Funkcjonowanie KIS może być współfinansowane ze środków UE lub JST.

Dla kogo?

Uczestnikami KIS mogą być:

• bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• uzależnieni od alkoholu,
• uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających,
• osób z zaburzeniami psychicznymi, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,
• długotrwale bezrobotni w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• zwalniani z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
• osoby niepełnosprawne, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Co robi? Jak działa?

Narzędzia KIS:

• prowadzenie poradnictwa – w zależności od potrzeb uczestników, np.: psychologicznego, terapeutycznego, zawodowego, prawnego;
• działania edukacyjno-pomocowe polegają na organizowaniu działań aktywizacyjnych, kursów zawodowych, aktywizacji zawodowej;
• działania zatrudnieniowe – polegają na opracowaniu i realizacji programów zatrudnienia tymczasowego, organizowaniu zatrudnienia subsydiowanego w porozumieniu z powiatowym urzędem pracy, przygotowywaniu do podjęcia zatrudnienia wspieranego oraz pracy w podmiotach ekonomii społecznej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

KIS-y na Mazowszu

Czym jest?

Koło Gospodyń Wiejskich jest – zgodnie z ustawą – dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi, wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działającą na rzecz środowisk wiejskich. W takim rozumieniu KGW spełnia przesłanki pozwalające uznać ją za organizację pozarządową oraz podmiot ekonomii społecznej.

Pomimo przyjętej w 2018 r. ustawy o kolach gospodyń wiejskich regulującej działalność tych organizacji, w praktyce można spotkać różne typu kół:

• KGW funkcjonujące na podstawie ustawy z roku 2018;
• KGW funkcjonujące jako jednostka organizacyjna kółka rolniczego;
• KGW funkcjonujące jako samodzielne kółko rolnicze;
• KGW funkcjonujące jako stowarzyszenie (zwykłe lub rejestrowe).

KGW należą do jednych z najstarszych organizacji społecznych, których historia sięga ponad 130 lat.

Co robi? Jak działa?

Koło Gospodyń Wiejskich reprezentuje interesy i działa na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzin, a także wspiera wszechstronny rozwój terenów wiejskich.

Zgodnie z zapisami ustawy KGW:

1. prowadzi działalność społeczno-wychowawczą i oświatowo-kulturalną w środowiskach wiejskich;
2. prowadzi działalność na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich;
3. wspiera rozwój przedsiębiorczości kobiet;
4. inicjuje i prowadzi działania na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet na wsi;
5. upowszechnia i rozwija formy współdziałania, gospodarowania i racjonalne metody prowadzenia gospodarstw domowych;
6. reprezentuje interesy środowiska kobiet wiejskich wobec organów administracji publicznej;
7. rozwija kulturę ludową, w tym w szczególności kulturę lokalną i regionalną.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich.  Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Strona internetowa

Strona internetowa Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich

Czym są?

Korzyści z rozwoju ekonomii społecznej można rozpatrywać z różnych punktów widzenia i perspektyw. Ponieważ rozwój ekonomii społecznej oznacza w pierwszej kolejności rozwój podmiotów ekonomii społecznej o zasięgu lokalnym, prezentujemy korzyści z punktu widzenia lokalnej społeczności.

Co ma społeczność i gmina z faktu, że na jej terenie działają podmioty ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstwa społeczne?

I. Korzyści dla całej społeczności

1. Większy dostęp do usług lub produktów oferowanych przez PES, na które jest aktualne zapotrzebowanie (np. usługi opieki nad dziećmi do lat 3, czy usługi opiekuńcze dla osób starszych realizowane przez spółdzielnię socjalną).
2. Wzrost kapitału społecznego rozumianego jako budowanie wzajemnych relacji, powiązać i zaufania między mieszkańcami dzięki funkcjonowaniu PES zatrudniającego osoby wykluczone i nie działającego dla zysku.
3. Wzrostu spójności społecznej dzięki zatrudnieniu w PES osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym.

II. Korzyści dla gminy

1. Rozwiązywanie konkretnych problemów społecznych istniejących w społeczności lokalnej, poprzez inicjowanie czy współtworzenie PES, takich jak: bezrobocie, uzależnienia, brak oferty dla osób z niepełnosprawnością czy inne.
2. Aktywizacja osób defaworyzowanych, będących klientami OPS, stanowiących obciążenie finansowe dla budżetu gminy, a co za tym idzie poprawa sytuacji finansowej samorządu.
3. Możliwość pozyskiwania zewnętrznych środków na rozwój gminy, w tym na tworzenie nowych miejsc pracy bez obciążania budżetu gminy.
4. Profesjonalizacja podmiotów ekonomii społecznej działających na rzecz swoich społeczności i płacących podatki lokalnie, a co za tym idzie poprawa warunków życia mieszkańców.

III. Korzyści dla wybranych grup mieszkańców

1. Zatrudnienie dla osób, które nie mogły go znaleźć z racji swoich ograniczeń i problemów, np.: dla osób z niepełnoprawnościami, bezdomnych, chorujących psychicznie, uzależnionych oraz innych.
2. Odciążenie rodzin i opiekunów osób znajdujących zatrudnienie w podmiotach ekonomii społecznej.

Powyższa lista korzyści nie wyczerpuje wszystkich możliwych. Inny sposób klasyfikowania korzyści może dotyczyć ich podziału na korzyści finansowe i społeczne. Pierwsze związane są ściśle z oszczędnościami finansowymi samorządów wynikającymi z aktywizacji zawodowej osób dotąd biernych zawodowo. Drugie dotyczą zmian jakie zachodzą w relacjach w społeczności lokalnej oraz w rodzinach osób zatrudnianych w PES. Z reguły dużą trudnością dla samorządów pozostaje zwymiarowanie korzyści społecznych i ich precyzyjne oszacowania.

Czym jest?

Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej jest organem pomocniczym Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Dzięki szerokiej reprezentacji przedstawicieli różnych środowisk jest miejscem dialogu obywatelskiego w dziedzinie ekonomii społecznej, umożliwiając tworzenie rozwiązań w sposób partycypacyjny.

Do zadań Komitetu należy m.in. przedstawianie opinii o programie rozwoju na rzecz ekonomii społecznej, projektach aktów prawnych i innych dokumentów związanych z funkcjonowaniem podmiotów ekonomii społecznej, a także funkcjonowaniu ustawy. Opracowywanie propozycji działań na rzecz rozwoju ekonomii społecznej o charakterze innowacyjnym, a także przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego okresowych informacji o swojej działalności.

W ramach KKRES funkcjonują następujące grupy do spraw: strategicznych, prawnych, akredytacji i standardów OWES, reintegracji i edukacyjnych.

Skład KKRES

KKRES składa się z przedstawicieli:

1. organów administracji rządowej i jednostek im podległych lub przez nie nadzorowanych;
2. Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego;
3. jednostek samorządu terytorialnego;
4. podmiotów ekonomii społecznej;
5. związków spółdzielczych;
6. Krajowej Rady Spółdzielczej;
7. związków zawodowych;
8. organizacji pracodawców;
9. Banku Gospodarstwa Krajowego;
10. instytutów badawczych;
11. uczelni.

Pełen skład dostępny jest na stronie Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Strona internetowa

Więcej informacji na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Aktualny, oficjalny tytuł dokumentu to „Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej”.

Jednak nazwą, która używana jest zdecydowanie częściej i która przyjęła się w środowisku ekonomii społecznej jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej.

KPRES jest dokumentem o charakterze operacyjno-wdrożeniowym, opracowanym na potrzeby realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju – Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR), przyjętej uchwała nr 8 Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2017 r. oraz innych strategii rozwoju.

Aktualna wersja KPRES (przyjęta przez Radę Ministrów w styczniu 2019 r.) stanowi rozwinięcie i doprecyzowanie działań wynikających z pierwszej wersji programu, przyjętego uchwałą nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 r. Zgodnie z Umową Partnerstwa Rządu RP i Komisji Europejskiej jest to kluczowy dokument operacyjno-wdrożeniowy w zakresie Celu Tematycznego 9 „Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją”, stanowiący warunek ex ante realizacji działań w Polsce w tym obszarze.

Przeprowadzona w 2019 r. aktualizacja dokumentu miała na celu wzmocnienie procesów dotyczących zwiększania spójności i solidarności społecznej, a także rozwoju lokalnego i społeczno-gospodarczego, w szczególności w wymiarze wspólnot lokalnych i samorządowych.

KPRES został przygotowany przez Departament Ekonomii Społecznej i Solidarnej w ówczesnym Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, przy udziale członków Krajowego Komitetu Rozwoju Ekonomii Społecznej, w skład, którego wchodzą przedstawiciele: organów administracji rządowej i samorządowej, podmiotów ekonomii społecznej i solidarnej, związków zawodowych, organizacji pracodawców, sektora bankowego i szkół wyższych).

Struktura dokumentu

• Wstęp
• Rozdział I. Podstawy interwencji
• Rozdział II. Cele i rezultaty programu
• Rozdział III. Kierunki interwencji publicznej – obszary i priorytety
  • Obszar I. Solidarna wspólnota lokalna
  • Obszar II. Solidarny rynek pracy
  • Obszar III. Konkurencyjna przedsiębiorczość społeczna
  • Obszar IV. Solidarne społeczeństwo
• Rozdział IV. Podstawowe założenia systemu realizacji
• Rozdział V. Monitorowanie i wskaźniki
• Rozdział VI. Wyzwania dla Ekonomii Społecznej i Solidarnej do 2030 roku
• Załącznik. Diagnoza ekonomii społecznej i solidarnej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Strona internetowa

Więcej informacji na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Lista przedsiębiorstw społecznych to zbiór podmiotów, które nie dzielą zysku, ale przeznaczają go na cele społeczne (np. na rzecz społeczności lokalnej lub na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które pracują w tym przedsiębiorstwie). Status przedsiębiorstw społecznych znajdujących się na liście został formalnie potwierdzony, zgodnie z procedurą określoną w ustawie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Potwierdzenie statusu przedsiębiorstwa społecznego oznacza w praktyce spełnienie kryteriów zawartych w definicji przedsiębiorstwa społecznego.

Lista przedsiębiorstw społecznych to baza pozwalająca na ich wyszukiwanie dla wszystkich, którzy są zainteresowani korzystaniem z usług przedsiębiorstw łączących działalność ekonomiczną z celami społecznymi. Obecność na liście nie jest obligatoryjna.

Strona internetowa z listą przedsiębiorstw społecznych (link otwiera nowe okno).

Więcej informacji o przedsiębiorstwach pod hasłem „Przedsiębiorstwo społeczne” oraz na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej to wyróżnienie przyznawane każdego roku począwszy od 2016 r. wyróżniającym się podmiotom ekonomii społecznej z Mazowsza.

MMES jest wyrazem dbałości o stałe umocnienie rangi i wizerunku podmiotów ekonomii społecznej jako dostawców usług i produktów najwyższej jakości, wykonanych w połączeniu z dbałością o wykorzystanie potencjału społecznego.

Konkurs organizowany jest przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej i obejmuje teren województwa mazowieckiego. Do konkursu można zgłaszać się podmioty ekonomii społecznej oraz osoby i instytucje z otoczenia ekonomii społecznej wspierające oraz zaangażowane w rozwój sektora.

Konkurs adresowany jest do wszystkich podmiotów ekonomii społecznej, czyli fundacji, stowarzyszeń, spółdzielni socjalnych, centrów integracji społecznej, klubów integracji społecznej, zakładów aktywności zawodowej, warsztatów terapii zajęciowej, towarzystw wzajemnościowych i spółek non profit, zarejestrowanych i działających na terenie województwa mazowieckiego oraz osób i/lub instytucji działających na rzecz ekonomii społecznej.

Podmioty mogą zgłaszać swoich kandydatów do wyróżnień w każdej z sześciu kategorii konkursowych:

1. Rozwój
2. Reintegracja
3. Odpowiedzialność
4. Osobowość
5. Odkrycie
6. Super Marka

Do tej pory odbyło się 9 edycji konkursu w latach 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023 i 2024.

Wyróżnienia Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej są przyznawane w oparciu o Regulamin Konkursu Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej.

Oprócz uhonorowania laureatów statuetką i platanem, wyróżnienie Mazowiecką Marką Ekonomii Społecznej ma za zadanie wspieranie podmiotów ekonomii społecznej poprzez:

• oznakowanie produktów lub usług oferowanych przez podmiot znakiem „Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej”,
• umieszczenie znaku „Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej” w miejscu/budynku, w którym znajduje się siedziba PES,
• umieszczanie informacji i znaku „Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej” obok nazwy i logo podmiotu we wszelkich materiałach i drukach reklamowych,
• promowanie podmiotu na stronie internetowej, w publikacjach, reportażach, materiałach informacyjnych i imprezach organizowanych przez MCPS,
• posługiwanie się znakiem „Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej”, w kampaniach medialnych, imprezach targowych i wystawienniczych.

Więcej informacji o konkursie (regulamin, kapituła, laureaci) w zakładce „Mazowiecka Marka Ekonomii Społecznej”(link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Organizacja pozarządowa (ang. non governmental organisation, NGO) to podmiot, które nie należy do jednostek albo organów administracji publicznej oraz którego działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku.

Charakterystyczną cechą organizacji pozarządowych powinien być więc brak powiązań z władzą publiczną (często tak tłumaczy si nazwę organizacja pozarządowa). W Polsce pojęcie organizacji pozarządowej definiuje ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 roku, która wprowadza rozszerzoną definicję organizacji pozarządowych jako podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego.

Organizacje pozarządowe, co do zasady mogą prowadzić:

• nieodpłatną działalność pożytku publicznego;
• odpłatną działalność pożytku publicznego;
• działalność gospodarczą, z której zysk przeznaczany jest na realizację celów statutowych.

Organizacje pozarządowe spełniają kryteria definicyjne podmiotów ekonomii społecznej, dlatego uznaje się je za część sektora ekonomii społecznej.

Do organizacji pozarządowych zaliczamy:

• stowarzyszenia, w tym stowarzyszenia rejestrowe, zwykłe oraz związki stowarzyszeń,
• fundacje,
• kluby sportowe i uczniowskie kluby sportowe,
• organizacje działające na podstawie odrębnych przepisów, jak np. Polski Czerwony Krzyż, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP, Polski Związek Działkowców,
• koła łowieckie,
• komitety społeczne (np. społeczne komitety budowy dróg, wodociągów),
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
• partie polityczne,
• związki zawodowe,
• samorządy zawodowe,
• federacje i konfederacje pracodawców,
• izby gospodarcze,
• izby rzemieślnicze,
• organizacje kościelne,
• związki rolników, kółka rolnicze i koła gospodyń wiejskich,
• grupy, takie jak kluby osiedlowe czy grupy wsparcia, grupy samopomocowe.

Najczęściej jednak terminu organizacja pozarządowa używa się w stosunku do fundacji i stowarzyszeń.

Więcej informacji na portalu ngo.pl (link otwiera nowe okno).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej jednostką wspierającą rozwój ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorczości społecznej. Stanowi lokalną podstawę systemu wsparcia ekonomii społecznej. OWES nie posiada osobowości prawnej.

W większości sytuacji, OWES jest to podmiot lub partnerstwo mające akredytację ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Funkcjonowanie OWES uregulowane jest ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Posiadanie akredytacji przez OWES nie jest wymogiem prawnym, jednakże jest warunkiem pozyskiwania środków publicznych, w szczególności z Unii Europejskiej.

OWES realizuje swoje zadania w ramach projektów finansowanych z programów unijnych oraz ze środków samorządu województwa mazowieckiego.

Co robi OWES?

Zadania OWES:

• Animacja lokalna zmierzająca do pobudzenia aktywności osób, grup i instytucji w przestrzeni publicznej, a także ożywienie społeczności lokalnej.
• Inkubacja podmiotów ekonomii społecznej (PES), w tym przedsiębiorstw społecznych (PS) polegająca na podejmowaniu zespołu działań składających się na kompleksowy program wsparcia początkującego PES/PS i proces tworzenia nowej firmy: od pomysłu do stabilności rynkowej.
• Wsparcie biznesowe dla PES i PS polegające na świadczeniu szeroko rozumianych usług rozwojowych służących profesjonalizacji podejmowanych działań biznesowych.
• Wsparcie w zakresie reintegracji dla PES i PS polegające na świadczeniu usług służących wzmocnieniu tychże podmiotów oraz ich liderów w procesie reintegracji społeczno-zawodowej pracowników.

Dla kogo?

Z pomocy OWES mogą korzystać:

• podmioty ekonomii społecznej, ich kadra zarządzająca oraz pracownicy;
• osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym;
• osoby planujące założenie podmiotu ekonomii społecznej lub podjęcie pracy w podmiocie ekonomii społecznej;
• osoby prawne planujące założenie podmiotu ekonomii społecznej;
• jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne;
• przedsiębiorstwa;
• inne osoby z otoczenia sektora ekonomii społecznej i osoby zainteresowane ekonomią społeczną.

Więcej informacji na temat:

• systemu akredytacji w haśle „Akredytacja ośrodków wsparcia ekonomii społecznej (OWES)”;
• OWES na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (link otwiera się w nowym oknie);
• OWES na stronie internetowej Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, w zakładce „Ekonomia społeczna”, następnie „Wsparcie ekonomii społecznej” (link otwiera się w nowym oknie).

Czym jest?

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych to organ administracyjny należący do grupy funduszy celowych. Funkcjonowanie jako fundusz celowy oznacza fundusz, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a koszty ponoszone są na realizację konkretnych zadań państwowych.

PFRON posiada osobowość prawną, co oznacza, że nie podlega np. Ministerstwu Finansów, lecz działa samodzielnie. Może swobodnie decydować o przeznaczeniu zgromadzonych środków. Organami PFRON są zarząd oraz rada nadzorcza. Siedziba funduszu mieści się w Warszawie. Oprócz niej na terenie każdego województwa funkcjonują oddziały terenowe.

Co robi dla ES?

Misją PFRON jest ułatwianie osobom z różnymi dysfunkcjami brania aktywnego i pełnego udziału w życiu zawodowym i społecznym.

Głównym zadaniem PFRON jest rehabilitacja zawodowa i społeczna oraz aktywizacja osób niepełnosprawnych. Rehabilitacja zawodowa i społeczna polega na włączeniu osób z różnymi dysfunkcjami do życia w społeczeństwie tak, by mogły żyć na równi z innymi osobami.

Z kolei aktywizacja zawodowa ma na celu zachęcić bezrobotnych do szukania i podjęcia pracy, podnoszenia kwalifikacji i wszelkich innych działań związanych z życiem zawodowym.

Zasady działania funduszu określa ustawa.

W skrócie, PFRON zbiera i rozdziela środki przeznaczone na rehabilitację osób niepełnosprawnych. Środki pozyskiwane są w większości od pracodawców, którzy nie zatrudniają wymaganej liczby osób niepełnosprawnych. Poza tym PFRON organizuje własne programy, które mają za zadanie wspierać osoby z różnymi dysfunkcjami w ich codziennym życiu i w pracy. Udziela też wsparcia pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne i instytucjom, które działają na rzecz wspomnianych osób.

PFRON wspiera działania w obszarze ekonomii społecznej m.in. poprzez:

• współfinansowanie działalności Warsztatów Terapii Zajęciowej (maksymalne dofinansowanie ze środków Funduszu na tworzenie warsztatów terapii zajęciowej wynosi 70%, natomiast koszty działalności, w tym wynikające ze zwiększonej liczby uczestników warsztatu, pokrywane są do 90% ich wartości),
• współfinansowanie działalność Zakładów Aktywności Zawodowej (maksymalna kwota dofinansowania ze środków PFRON do utworzenia ZAZ nie może przekroczyć 65% wszystkich kosztów ogółem, a dofinansowanie działania nie może przekroczyć 90% wszystkich kosztów ogółem rocznie),
• udzielanie dotacji dla przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni socjalnych na:
  • założenie spółdzielni socjalnej,
  • przystąpienie do spółdzielni socjalnej,
  • stanowisko pracy w spółdzielni socjalnej,
  • pokrycie kosztów wynagrodzenia w spółdzielni socjalnej.

Więcej informacji na stronie internetowej PFRON (link otwiera nowe okno).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Czym są?

Podmioty ekonomii społecznej (PES) to różne co do formy prawnej rodzaje podmiotów, które w swoich działaniach kierują się następującymi zasadami:

• nadrzędnością celów społecznych nad celami ekonomicznymi;
• nadrzędnością świadczenia usług dla członków, pracowników lub wspólnoty nad kategoriami bezwzględnego zysku;
• autonomicznym zarządzaniem i partycypacyjnym procesem decyzyjnym;
• prowadzeniem w sposób regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne oraz ponoszeniem w związku z tą działalnością ryzyka ekonomicznego.

Powyższe zasady zostały określone przez europejską sieć badawczą EMES (European Research Network).

Katalog PES określa ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Należą do niego:

1. spółdzielnia socjalna,
2. warsztat terapii zajęciowej i zakład aktywności zawodowej,
3. centrum integracji społecznej i klub integracji społecznej,
4. spółdzielnia pracy, w tym spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych oraz spółdzielnia produkcji rolnej,
5. organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych,
6. podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tj.:
   • osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwa-rancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
   • stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
   • spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1133 oraz z 2021 r. poz. 2054 i 2142), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Czym są?

Terminem podmioty reintegracyjne przyjęło się określać cztery grupy podmiotów:

• Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ)
• Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ)
• Kluby Integracji Społecznej (KIS)
• Centra Integracji Społecznej (CIS)

Ich wspólną cechą, a jednocześnie podstawowym celem prowadzonej działalności jest reintegracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Podmioty reintegracyjne nie są przedsiębiorstwami społecznymi, ale mogą przygotowywać do prowadzenia lub pracy w przedsiębiorstwie społecznym.

Co robią? Jak działają?

Każdy z wymienionych czterech typów pomiotów posiada swoja specyfikę.

Działalność dwóch pierwszych (WTZ, ZAZ) wspiera osoby z różnego typu niepełnosprawnościami.

Działalność dwóch pozostałych (KIS, CIS) wspiera osoby zagrożone wykluczeniem społecznym lub wykluczone społecznie.

WTZ-y na Mazowszu

ZAZ-y na Mazowszu

CIS -y na Mazowszu

KIS-y na Mazowszu

Podstawa prawna

WTZ, ZAZ

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

KIS, CIS

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Czym jest?

Powiatowy Urząd Pracy jest jednostką samorządu terytorialnego świadczącą usługi dla osób bezrobotnych, pracodawców oraz innych partnerów rynku pracy. Misją urzędu jest promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa klientów, w tym udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy oraz udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu odpowiednich pracowników.

Czym się zajmuje?

Katalog zadań PUP jest bardzo szeroki i należą do niego m.in.:

• opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy stanowiącego część powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych;
• pozyskiwanie i gospodarowanie środkami finansowymi na realizację zadań z zakresu aktywizacji lokalnego rynku pracy, w tym udzielanie informacji o możliwościach i zakresie pomocy określonej w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe;
• udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników przez pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe;
• kierowanie bezrobotnych do realizatora działań aktywizacyjnych, któremu marszałek województwa zlecił wykonanie działań aktywizacyjnych;
• realizacja zadań związanych z Krajowym Funduszem Szkoleniowym (KFS), w szczególności udzielanie pomocy pracodawcom poprzez finansowanie kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawcy

Dodatkowo, PUP odgrywa bardzo istotną rolę w rozwoju ekonomii społecznej prowadząc działania informacyjno-promocyjne, a także udzielając dotacji z Funduszu Pracy na tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych.

Posiada także możliwość refundacji składek na ubezpieczenia społeczne oraz części kosztów pracodawcy opłacanych za pracowników spółdzielni socjalnej niebędących jej członkami, ale jednocześnie będących osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym.

Więcej informacji o urzędach pracy na portalu „Zielona Linia” (link otwiera nowe okno).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Przedsiębiorstwo społeczne to uprawniony podmiot ekonomii społecznej, który został pozytywnie zweryfikowany przez Wojewodę Mazowieckiego i otrzymał status przedsiębiorstwa społecznego. Wiąże się z tym szereg obowiązków i korzyści, o których poniżej.

1) Kto może ubiegać się o status Przedsiębiorstwa Społecznego?

Zasady ubiegania się o status Przedsiębiorstwa Społecznego reguluje dział II ustawy o ekonomii społecznej. W art. 3 ustawy wskazane są ogólne warunki, pod którymi podmiot może ubiegać się o ten status. W art. 4 – 9 określone są wymogi, jakie podmiot musi spełnić, aby mógł mu zostać nadany status Przedsiębiorstwa Społecznego. Wymogi te zostały szczegółowo przeanalizowane i opisane w punkcie 3 niniejszego poradnika.

Status Przedsiębiorstwa Społecznego może uzyskać (zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy):

• podmiot ekonomii społecznej, o którym mowa w art. 2 ust 5 lit a oraz d-f ustawy, albo,
• jednostka tworząca podmiot ekonomii społecznej.

Jako podmiot ekonomii społecznej, który może uzyskać status Przedsiębiorstwa Społecznego, należy rozumieć:

• spółdzielnię socjalną,
• spółdzielnię inwalidów i spółdzielnię niewidomych,
• spółdzielnię pracy,
• spółdzielnię produkcji rolnej,
• organizację pozarządową, o której mowa w art. 3 ust 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyłączeniem: partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskie fundacje polityczne,
• podmiot, o którym mowa w art. 3 ust 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (zdefiniowane poniżej).

W przypadku spółdzielni socjalnych kwestia weryfikacji tego kryterium jest całkowicie jednoznaczna. Spółdzielnia socjalna to podmiot działający na podstawie ustawy o spółdzielniach socjalnych, który jest wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Odpis z KRS jednoznacznie wskazuje na formę prawną takiego podmiotu, co w tym przypadku przesądza o spełnieniu powyższej przesłanki.

W przypadku organizacji pozarządowych, o których mowa w art. 3 ust 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zapis ustawy nie wskazuje wprost formy prawnej organizacji pozarządowej. Określa on jedynie, że organizacją pozarządową jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, pod warunkiem, że nie działa ona dla zysku i nie jest jednostką sektora finansów publicznych, przedsiębiorstwem, instytucją badawczą, ani bankiem lub spółką prawa handlowego będącą państwową lub samorządową osobą prawną. Czytając ten zapis razem z wyłączeniem wskazanym w ustawie o ekonomii społecznej, należy przyjąć, że organizacją pozarządową będą tutaj: stowarzyszenia, fundacje, związki stowarzyszeń, ale też Koła Gospodyń Wiejskich (KGW) czy Ochotnicze Straże Pożarne (OSP). W przypadku podmiotów zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym, weryfikacja tego warunku możliwa jest na podstawie odpisu z KRS. W przypadku jeśli wniosek składa Koło Gospodyń Wiejskich zarejestrowane w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), status podmiotu można potwierdzić poprzez weryfikację wpisu do rejestru ARiMR.

Kościelna osoba prawna to osoba prawna lub jednostka organizacyjna działająca na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Jej cele statutowe muszą obejmować prowadzenie działalności pożytku publicznego.

Pod pojęciem podmiotu, o którym mowa w art. 3 ust 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, rozumie się tzw. „kościelne osoby prawne” – mówi o tym art. 3 ust 3 pkt 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Dokładna definicja tego podmiotu została zawarta w ramce. W art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wymienione są spółki akcyjne, spółki z o.o. i kluby sportowe działające w formie spółek, o ile nie działają one w celu osiągnięcia zysku, nie przeznaczają zysku do podziału pomiędzy swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych. Są to tzw. spółki non-for-profit. W przypadku tych podmiotów weryfikacja formy prawnej odbywa się poprzez odpis z Krajowego Rejestru Sądowego (potwierdzenie formy prawnej) oraz sprawdzenie umowy spółki, która musi zawierać zapisy odnoszące się do niedziałania dla zysku, zasad dystrybucji zysku oraz przeznaczenia dochodu.

Oprócz podmiotów ekonomii społecznej o status Przedsiębiorstwa Społecznego może wystąpić również jednostka tworząca podmiot ekonomii społecznej. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust 3 ustawy o ekonomii społecznej, jest to podmiot, który utworzył i prowadzi podmiot reintegracyjny: warsztat terapii zajęciowej (WTZ), zakład aktywności zawodowej (ZAZ), centrum integracji społecznej (CIS) lub klub integracji społecznej (KIS). Podmiot reintegracyjny nie może samodzielnie uzyskać statusu Przedsiębiorstwa Społecznego, wniosek musi być złożony przez podmiot prowadzący WTZ, ZAZ, CIS lub KIS. W tej sytuacji należy jednak zwrócić uwagę na wyłączenie opisane w art. 3 ust 2 ustawy o ekonomii społecznej, które zostało omówione poniżej.

2. Jakie kryteria należy spełnić, aby stać się Przedsiębiorstwem Społecznym?

Kryteria, jakie musi spełnić podmiot ubiegający się o status Przedsiębiorstwa Społecznego, zostały opisane w ustawie o ekonomii społecznej w art. od 3 do 9.

Główne kryteria:

a) prowadzenie działalności gospodarczej lub odpłatnej (art. 3 ust. 1 ustawy o ES)

Podmiot ubiegający się o status Przedsiębiorstwa Społecznego musi prowadzić co najmniej jedną z trzech typów działalności: działalność odpłatną pożytku publicznego, działalność gospodarczą, inną działalność o charakterze odpłatnym.

b) brak kontroli ze strony jednostki samorządu terytorialnego (art. 3 ust. 2)

Status Przedsiębiorstwa Społecznego może być przyznany wyłącznie, jeśli Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, państwowa lub samorządowa osoba prawna nie posiadają nad tym podmiotem kontroli w rozumieniu art. 4 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

c) prowadzenie działalności w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub realizacji usług społecznych (art. 4 ust. 1)

Przedsiębiorstwo Społeczne musi prowadzić działania mające na celu reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub realizować usługi społeczne.

d) zatrudnienie minimum 3 pracowników (art. 5 ust. 1)

Podmiot ubiegający się o status Przedsiębiorstwa Społecznego musi zatrudniać co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę. Każda z tych osób musi być zatrudniona w wymiarze czasu pracy minimum 1/2 etatu.

e) co najmniej 30% osób zatrudnionych to osoby zagrożone wykluczeniem społecznym (art. 5 ust. 2)

Jeśli podmiot ubiegający się o nadanie statusu Przedsiębiorstwa Społecznego ma na celu reintegrację zawodową i społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i został zweryfikowany pozytywnie jako spełniający przesłankę wskazaną w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy, to minimum 30% ogółu osób zatrudnionych muszą stanowić osoby zagrożone wykluczeniem społecznym.

f) posiadanie organu konsultacyjno-doradczego (art. 7)

Przedsiębiorstwo Społeczne musi posiadać organ konsultacyjno-doradczy złożony
z pracowników lub ich przedstawicieli. W zależności od formy prawnej Przedsiębiorstwa Społecznego, organ konsultacyjno-doradczy może przybierać różne formy organizacyjne.

g) ograniczenia w zakresie działań prowadzonych przez podmiot (art. 8 ust. 1)

W art. 8 ust 1 ustawy o ekonomii społecznej wskazano ograniczenia dotyczące, ogólnie ujmując, dysponowania majątkiem PS w określonych sytuacjach tj. przy udzielaniu pożyczek, przekazywaniu majątku, wykorzystywaniu majątku, oraz dokonywania zakupów towarów.

h) zasady przeznaczania zysku /nadwyżki bilansowej (art. 9 ust. 1)

Zysk lub nadwyżka bilansowa, wypracowana przez Przedsiębiorstwo Społeczne nie może być przeznaczona do podziału pomiędzy członków, udziałowców, akcjonariuszy i osoby zatrudnione w tym podmiocie.

3. Dodatkowe obowiązki:

a) obowiązek informowania osób zatrudnianych o możliwości utraty prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego (art. 5 ust. 4)

Jeśli Przedsiębiorstwo Społeczne chce zatrudnić pracowników uprawnionych do otrzymywania specjalnego zasiłku opiekuńczego, o którym mowa w art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, musi ich poinformować o skutkach podjęcia zatrudnienia w zakresie prawa do tego zasiłku.

b) wymóg tworzenia indywidualnych planów reintegracji dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznych (art. 6)

W przypadku, jeśli Przedsiębiorstwo Społeczne otrzyma wsparcie na zatrudnienie osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym ze środków Funduszu Pracy, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) lub w ramach programów realizowanych przez ośrodek wsparcia ekonomii społecznej, jest zobowiązane do opracowania i realizacji indywidualnych planów reintegracji dla każdej  z osób objętych wsparciem.

4. Procedura nadawania statusu Przedsiębiorstwa Społecznego

Procedura nadawania statusu Przedsiębiorstwa Społecznego została opisana w art. 12 ustawy o ekonomii społecznej. Status Przedsiębiorstwa Społecznego nadawany jest w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez wojewodę, właściwego ze względu na siedzibę podmiotu ubiegającego się o ten status.

Art. 12 ust 2 ustawy określa, co zawiera wniosek o nadanie statusu Przedsiębiorstwa Społecznego. Są to: nazwa, forma prawna podmiotu, adres siedziby i miejsce wykonywanej działalności, numery NIP i REGON, numer KRS lub numer z innej ewidencji, określenie celu działalności podmiotu (reintegracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym albo realizacja usług społecznych) oraz planowany przedmiot dominującej działalności.

Odnośnie procedowania wniosku oraz formy w jakiej ma być złożony zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Dodatkowo, także art. 12 ust. 3 ustawy o ekonomii społecznej wskazuje, że do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające spełnienie przez wnioskodawcę kryteriów, jakie musi spełnić Przedsiębiorstwo Społeczne. Zapis ustawy mówi, że do wniosku należy załączyć w szczególności: statut, umowę spółki lub inny dokument o podobnym charakterze, oraz odpowiednie uchwały lub sprawozdania.

W przypadku, jeśli wniosek o nadanie statusu Przedsiębiorstwa Społecznego składany jest przez spółdzielnię socjalną, nie ma ona obowiązku składania załączników potwierdzających spełnienie warunków, o których mowa w art. 3, art. 4 ust. 1, art. 5 oraz art. 7–9 ustawy o ekonomii społecznej. Jednoznacznie wskazuje na to zapis art. 12 ust. 4 ustawy o ekonomii społecznej.

Ponieważ ustawa nie zakłada zamkniętego katalogu dokumentów, jakie obligatoryjnie należy załączyć do wniosku o nadanie statusu Przedsiębiorstwa Społecznego, wykaz załączonych dokumentów może być w każdym przypadku inny. Pracownik Urzędu Wojewódzkiego odpowiedzialny za weryfikację wniosku powinien w oparciu o przedstawione dokumenty oraz wyjaśnienia zawarte w niniejszym poradniku zweryfikować, czy podmiot spełnia wszystkie kryteria. Jeśli weryfikacja przebiegnie pozytywnie, podmiot składający wniosek powinien otrzymać status Przedsiębiorstwa Społecznego w drodze decyzji administracyjnej. Jeśli jednak przedstawione dokumenty są niewystarczające, zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego organ wezwie wnioskującego do uzupełnienia dokumentów we wskazanym w wezwaniu terminie.

W przypadku, jeśli po weryfikacji wniosku wojewoda stwierdza, że podmiot nie spełnia przesłanek pozwalających na nadanie mu statusu Przedsiębiorstwa Społecznego, wydaje decyzję odmowną. Od decyzji tej przysługuje odwołanie, wnoszone do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego za pośrednictwem wojewody.

5. Obowiązki sprawozdawcze spoczywające na Przedsiębiorstwach Społecznych.

Podmiot, który uzyska status Przedsiębiorstwa Społecznego przyjmuje na siebie kilka obowiązków. Najważniejszym z nich jest konieczność corocznego złożenia sprawozdania. Sprawozdanie takie przygotowuje się i składa wojewodzie właściwemu ze względu na siedzibę Przedsiębiorstwa Społecznego. Wymóg ten wynika z art. 10 ustawy o ekonomii społecznej. Sprawozdanie składa się w terminie do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Składane jest ono w formie elektronicznej, wzór sprawozdania oraz szczegółowe zasady jego sporządzania są określone w rozporządzeniu  ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego.

Sprawozdanie Przedsiębiorstwa Społecznego zawierać będzie:

• informacje dotyczące podmiotu – nazwa i forma prawna, adres siedziby, dane kontaktowe, NIP, REGON i KRS lub numer z innego rejestru, w którym podmiot jest zarejestrowany,
• szczegółowe informacje o podjętych działaniach dotyczących reintegracji zawodowej i społecznej osób zatrudnionych w Przedsiębiorstwie Społecznym, wraz opisem efektów tych działań,
• informację odnośnie struktury zatrudnieniu w Przedsiębiorstwie Społecznym, w szczególności w zakresie spełnienia kryterium zatrudnienia minimum 30% osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (o ile kryterium to ma zastosowanie),
• informację o korzystaniu z instrumentów wsparcia, przewidzianych w art. 21, 22 i od 24 do 26 ustawy.

Sprawozdanie, o którym mowa w art. 10 ustawy jest całkowicie nowym obowiązkiem sprawozdawczym, niezależnym od innych obowiązków, którym podlegają PS. Sprawozdanie po złożeniu do wojewody podlega weryfikacji pod względem poprawności i kompletności informacji w nim zawartych. Przedsiębiorstwo Społeczne składa pierwsze sprawozdanie za rok kalendarzowy, w którym uzyskało ten status. Kolejne sprawozdania składane są w terminie do 31 marca każdego roku za rok poprzedni. Ostatnie sprawozdanie składane jest za rok, w którym podmiot utracił status Przedsiębiorstwa Społecznego.

Zgodnie z art. 14 ustawy, w przypadku niezłożenia sprawozdania z działalności Przedsiębiorstwa Społecznego w terminie określonym w ustawie, wojewoda wzywa podmiot do złożenia sprawozdania w terminie nie krótszym niż 14 dni od daty otrzymania tego wezwania. Jeśli Przedsiębiorstwo Społeczne nie zastosuje się do tego wezwania i nie złoży sprawozdania ze swojej działalności w wyznaczonym terminie, może utracić status Przedsiębiorstwa Społecznego na podstawie art. 17 pkt 1 ustawy. Utrata statusu Przedsiębiorstwa Społecznego wymaga wydania decyzji administracyjnej. W przypadku utraty statusu Przedsiębiorstwa Społecznego, podmiot może ponownie uzyskać ten status nie wcześniej niż po upływie roku.

Niezależnie od sprawozdań rocznych, składanych w trybie opisanym powyżej, Przedsiębiorstwo Społeczne ma obowiązek zgłoszenia wojewodzie zmian powodujących naruszenie kryteriów, jakie Przedsiębiorstwo Społeczne powinno spełniać. Wymóg ten został opisany w art. 13 ustawy. Wymóg zgłoszenia dotyczy wyłącznie zmian, które skutkują niespełnieniem kryteriów określonych w ustawie. Zgłaszając taką sytuację, Przedsiębiorstwo Społeczne powinno wskazać przyczyny naruszenia kryteriów opisanych w ustawie. Po otrzymaniu tej informacji, wojewoda wzywa Przedsiębiorstwo Społeczne do wprowadzenia działań naprawczych. Termin na poprawę sytuacji ustawa określa jako nie krótszy niż 14 dni. Równocześnie nie określa maksymalnego terminu co oznacza, że wyjaśnienia złożone przez Przedsiębiorstwo Społeczne powinny być brane po uwagę przy wyznaczeniu terminu na skorygowanie nieprawidłowości.

Wojewoda odpowiedzialny jest nie tylko za przyznawanie statusu Przedsiębiorstwa Społecznego. Wojewoda sprawuje też nadzór nad spełnianiem przez podmiot kryteriów Przedsiębiorstwa Społecznego i może zarządzić kontrolę w tym zakresie. Zasady kontroli ze strony wojewody zostały opisane z art. 16 ustawy.

6. Korzyści z posiadania statusu Przedsiębiorstwa Społecznego.

Podmioty, które uzyskają status Przedsiębiorstwa Społecznego, będą mogły korzystać z następujących mechanizmów wsparcia:

a) dofinansowanie składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzeń pracowników zagrożonych wykluczeniem społecznym

Dofinansowanie składek w odniesieniu do pracowników zagrożonych wykluczeniem społecznym, zatrudnionych w Przedsiębiorstwie Społecznym zostało opisane w art. 21 ustawy o ekonomii społecznej. Dofinansowanie obejmuje składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe naliczane od wynagrodzenia pracownika oraz koszty pracodawcy przeznaczone na finansowanie składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Dofinansowanie to jest wypłacane ze środków: Funduszu Pracy, budżetu Unii Europejskiej, pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu lub innych środków zagranicznych i przysługuje w pełnej wysokości opłaconych składek przez 24 miesiące od dnia zatrudnienia pracownika, a następnie w wysokości 50% opłaconych składek przez kolejnych 12 miesięcy. Dofinansowanie to realizowane jest w formie refundacji opłaconych składek albo wypłacane jako zaliczka kwartalna. Dofinansowanie to wypłacane jest na wniosek Przedsiębiorstwa Społecznego i na podstawie umowy zawartej ze starostą, właściwym dla siedziby Przedsiębiorstwa Społecznego. Wzór wniosku o dofinansowanie składek zostanie określony w rozporządzeniu ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego.

b) dofinansowanie na utworzenie stanowiska pracy oraz finansowanie kosztów wynagrodzenia

Ten mechanizm wsparcia został wskazany w art. 22 ustawy, natomiast jego zasady opisane są w odrębnych przepisach. Przedsiębiorstwo może otrzymać dofinansowanie w formie jednorazowych środków na utworzenie stanowiska pracy oraz środki na finansowanie kosztów wynagrodzeń, wypłacane ze środków: Funduszu Pracy, PFRON, budżetu Unii Europejskiej, pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu lub innych środków zagranicznych.

W przypadku dofinansowania pochodzącego ze środków Funduszu Pracy, może być ono wypłacane w związku z zatrudnieniem osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy. Wysokość tego wsparcia wynosi nie więcej niż 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia (dofinansowanie do utworzenia miejsca pracy) oraz dofinansowanie do wynagrodzeń w wysokości nie wyższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia, wypłacanego przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

W przypadku dofinansowania ze środków PFRON, przysługuje ono w związku z utworzeniem miejsca pracy dla osoby z niepełnosprawnością. Przyznawane jest w wysokości od 6-krotności do 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia (dofinansowanie na utworzenie stanowiska pracy) oraz dofinansowanie do wynagrodzeń w wysokości nie wyższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia, wypłacanego przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

W przypadku dofinansowania pochodzącego z innych źródeł, w szczególności z budżetu Unii Europejskiej, warunki wsparcia będą określone na poziomie programów, w ramach których środki te będą przyznawane.

c) dofinansowanie do oprocentowania kredytów.

Mechanizm wsparcia został opisany w art. 24 ustawy. Przedsiębiorstwo Społeczne może otrzymać dofinansowanie do oprocentowania kredytów bankowych i w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Jest to wsparcie wynikające z art. 32 ust 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dofinansowane może być do 50% oprocentowania zaciągniętego kredytu, pod warunkiem, że kredyt ten jest wykorzystany na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób z niepełnosprawnościami.

d) zwrot kosztów poniesionych na dodatkowe koszty Przedsiębiorstwa Społecznego związane z zatrudnieniem osób z niepełnosprawnością

Mechanizm wsparcia został opisany w art. 24 ustawy. Przedsiębiorstwo Społeczne może otrzymać zwrot poniesionych kosztów transportowych, administracyjnych oraz budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów i pomieszczeń zakładu. Jest to wsparcie wynikające z art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zwrot dotyczy wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami i przysługuje wyłącznie tym Przedsiębiorstwom Społecznym, które zatrudniają co najmniej 50% osób z niepełnosprawnościami.

e) możliwość ograniczenia zamówienia publicznego wyłącznie do Przedsiębiorstw Społecznych

Mechanizm ten został wskazany w art. 26 ustawy. Jednostka sektora finansów publicznych, jeśli dokonuje zamówienia, które ze względu na swoją wartość nie wymaga stosowania przepisów ustawy Prawo Zamówień Publicznych może zastrzec, że o zamówienie to mogą ubiegać się wyłącznie Przedsiębiorstwa Społeczne, które uzyskały ten status na podstawie ustawy. Równocześnie nadal ma tutaj zastosowanie art. 44 ust 3 ustawy o finansach publicznych, który nakłada obowiązek ponoszenia wydatków w sposób celowy, oszczędny i terminowy. Zastrzeżenie zamówienia wyłącznie dla Przedsiębiorstw Społecznych nie wymaga spełnienia żadnych dodatkowych warunków (poza wartością zamówienia).

f) zwolnienie podatkowe dochodów przeznaczonych na cele związane z reintegracją społeczną i zawodową pracowników

Zwolnienie podatkowe zostało opisane w art. 67 ustawy i wynika ze zmiany art. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z wprowadzonym przepisem, zwolnione z podatku są dochody Przedsiębiorstw Społecznych działających w celu reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Warunkiem jest, że dochody te muszą być wydatkowane w roku podatkowym na cele związane z reintegracją społeczną i zawodową swoich pracowników

Opracowano na podstawie materiałów udostępnionych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej

Źródło: treść pochodzi z materiału pt. Materiały pomocnicze przy ubieganiu się o nadanie statusu przedsiębiorstwa społecznego, udostępnionego na stronie internetowej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.

Kim jest?

Rzecznik Ekonomii Społecznej i Solidarnej to osoba reprezentująca jednostkę samorządu terytorialnego (gminę lub powiat), która na mocy porozumienia o współpracy międzyinstytucjonalnej podpisanego przez władze lokalne wspiera rozwój sektora ekonomii społecznej na swoim terenie.

Instytucję Rzecznika Ekonomii Społecznej i Solidarnej można uznać, za innowacyjne rozwiązanie, wprowadzone na Mazowszu, służące popularyzacji idei ekonomii społecznej w środowisku lokalnym i w samorządzie terytorialnym.

Powołanie rzecznika nie ma dla samorządu charakteru obligatoryjnego.

Co robi? Jak działa?

Rzecznik Ekonomii Społecznej i Solidarnej może na terenie swojej gminy:

• informować o ekonomii społecznej;
• współpracować w tym zakresie z ośrodkami wsparcia ekonomii społecznej (OWES);
• edukować pracowników jednostek samorządu terytorialnego na temat tego, co to jest ekonomia społeczna i solidarna;
• dbać o odpowiedzialne zakupy (przez realizację w gminie zamówień publicznych uwzględniających tzw. klauzule społeczne);
• tworzyć i aktualizować informacje dotyczące ekonomii społecznej na stronie internetowej gminy;
• brać udział w opracowaniu lokalnych planów rozwoju ekonomii społecznej;
• uczestniczyć w lokalnych wydarzeniach związanych z ekonomią społeczną;
• informować na bieżąco wydział ds. ekonomii społecznej i projektów zewnętrznych MCPS o zrealizowanych działaniach.

Rzecznicy na Mazowszu

Aktualną informację na temat Rzeczników Ekonomii Społecznej i Solidarnej, działających na Mazowszu, można znaleźć na stronie MCPS:

Czym są?

Spółdzielnie inwalidów, niewidomych są specyficznym rodzajem spółdzielni, których przedmiotem działalności jest zawodowa i społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych przez pracę w prowadzonym wspólnie przedsiębiorstwie.

Spółdzielnie inwalidów, niewidomych posiadają status Zakładu Pracy Chronionej (ZPCh). Oznacza to, że są przedsiębiorstwami przystosowanymi do zatrudniania osób z wyższymi stopniami niepełnosprawności.

Do głównych celów ich funkcjonowania należy nie tylko wypracowanie zysku, jak w każdej firmie, ale także aktywizacja zawodowa osób, które nie poradziłyby sobie na otwartym rynku pracy.

Spółdzielnie inwalidów, niewidomych mogą korzystać z różnych form dofinansowania z PFRON, co pozwala oferować produkty i usługi najwyższej jakości i w ten sposób umożliwia skuteczne konkurowanie na wolnym rynku. Wszyscy kontrahenci nabywający dobra wytworzone przez spółdzielnie inwalidów i niewidomych są zwolnieni z obowiązkowych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Co robią? Jak działają?

Spółdzielnie inwalidów, niewidomych działają jak zwykłe przedsiębiorstwa. Ich celem jest uzyskanie dochodu, a jednocześnie aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami, które nie są w stanie poradzić sobie w naturalnym środowisku otwartego rynku pracy.

Praca chroniona, która realizowana jest w tego typu podmiotach to taka, w której pracodawca dostosowuje miejsce pracy pod osobę wykonującą czynności służbowe. Według Unii Europejskiej definicja pracy chronionej mówi, że zatrudnienie chronione to zatrudnienie co najmniej 50% osób niepełnosprawnych niezdolnych do pracy.

W wyniku przemian społeczno-gospodarczych zachodzących w Polsce w ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się spadek liczby tego typu podmiotów na rzecz nowych form spółdzielczych np. spółdzielni socjalnych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. 1982 Nr 30 poz. 210) Spółdzielnie inwalidów i niewidomych na Mazowszu

Spółdzielnie inwalidów i niewidomych na Mazowszu

Czym jest?

Spółdzielnia pracy jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób i o zmiennym funduszu udziałowym, która w interesie swoich członków prowadzi wspólne przedsiębiorstwo w oparciu o osobistą pracę członków.

Spółdzielnia może także prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz środowiska, w którym żyją. Spółdzielnie takie mają prawo do korzystania z pomocy organów władzy państwowej oraz administracji rządowej i samorządowej, jak też ze zwolnień i ulg w świadczeniach publicznoprawnych, określonych w odrębnych przepisach.

Tradycyjnymi branżami działalności spółdzielni pracy są m.in.: spożywcza, odzieżowa, tekstylna, obuwnicza, galanteryjna, gastronomiczna. Istnieją także spółdzielnie lekarskie, farmaceutyczne czy kosmetyczne.

Co robi? Jak działa?

Spółdzielnia pracy prowadzi zwykłą działalność rynkową jak każde przedsiębiorstwo.

Cechą, która odróżnia ją od innych podmiotów jest fakt, iż każdy jej członek musi być zatrudniony i otrzymywać za to wynagrodzenie, a zwolnić można go tylko w ściśle określonych i wyjątkowych sytuacjach.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. 1982 Nr 30 poz. 210)

Spółdzielnie pracy na Mazowszu

Czym jest?

Co robi? Jak działa?

Dla kogo?

Podstawa prawna

Ustawa z dnia … .  Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Spółdzielnie produkcji rolnej na Mazowszu

Czym jest?

Spółdzielnia socjalna to podmiot prawa łączący cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej, który spełnia warunki przedsiębiorstwa społecznego. Spółdzielnia socjalna jest specyficzną formą spółdzielni pracy.

Co robi? Jak działa?

Spółdzielnia socjalna w celu prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków, na rzecz ich społecznej i zawodowej reintegracji.

Celem działania spółdzielni socjalnej jest powrót do uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy jej członków/pracowników.

Spółdzielnia socjalna ma możliwość ubiegania się o zwrot zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenie emerytalne, chorobowe, rentowe, wypadkowe; dotyczy to zarówno części składek płaconych przez pracownika, jak i przez pracodawcę) ze środków Funduszu Pracy.

Dla kogo?

Spółdzielnię socjalną mogą założyć osoby z pełną zdolnością do czynności prawnych i równocześnie zaliczające się do przynajmniej jednej z następujących kategorii:

• osoby bezrobotne,
• osoby, o których mowa w art. 2 pkt 1a i 1b ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
• osoby z niepełnosprawnościami,
• osoby do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadające status osoby poszukującej pracy bez zatrudnienia,
• poszukujący pracy niepozostający w zatrudnieniu lub niewykonujący innej pracy zarobkowej opiekunom osoby niepełnosprawnej,
• osoby poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu lub niewykonujące innej pracy zarobkowej,
• osoby usamodzielniane, o których mowa w art. 140 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

W polskim prawie dopuszcza się funkcjonowanie:

• spółdzielni socjalnych zakładanych przez osoby prawne;
• spółdzielni socjalnych zakładanych przez osoby fizyczne;
• spółdzielni socjalnych typu mieszanego.

Liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być mniejsza niż trzy, jeżeli założycielami są osoby fizyczne, i dwa, jeżeli założycielami są osoby prawne. Spółdzielnia powołana do życia przez trzy osoby musi w ciągu 12 miesięcy przyjąć w poczet członków kolejne dwie osoby.

Więcej informacji na stronie internetowej Przedsiębiorstwospołeczne.pl non profit spółka z o.o.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych.  Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Spółdzielnie socjalne na Mazowszu

Czym jest?

Spółka z o.o. non profit a dokładniej non for profit to spółka kapitałowa, w której wypracowany zysk nie jest przeznaczany do wypłaty wspólnikom, ale przekazywane na realizację celów społecznych. Jest to przedsiębiorstwo społeczne, w którym obok działalności ekonomicznej ważną rolę odgrywa cel społeczny.

Co robi? Jak działa?

Spółka z o.o. non profit prowadzi zwykłą działalność gospodarczą jednak nie ma w niej redystrybucji zysku między wspólników. Jest on bowiem przekazywany na cele społeczne.

W umowie spółki zawieranej przed notariuszem wskazuje się, że podmiot nie działa w celu osiągania zysku, a wypracowany dochód przeznacza na działalność statutową pożytku publicznego. Nie jest też możliwe dzielenie zysków pomiędzy wspólników, członków zarządu, pracowników, radę nadzorczą czy komisję rewizyjną.

Dla kogo?

Dla wszystkich, którzy chcą prowadzić działalność gospodarczą w celu zaspokojenia ważnych potrzeb społecznych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15 września 2001 r. Kodeks spółek handlowych. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Spółki z o.o. non profit na Mazowszu

Czym jest?

Warsztat Terapii Zajęciowej to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo placówka stwarzająca osobom niepełnosprawnym, niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskiwania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

WTZ nie jest placówką samodzielną, ale stanowi część większej struktury organizacyjnej wyposażonej w osobowość prawną lub posiadającej zdolność do czynności prawnych. Warsztaty mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia lub inne podmioty.

Dla kogo?

Uczestnikami warsztatów mogą być osoby posiadające orzeczenia o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym lub znacznym, ze wskazaniem do terapii zajęciowej.

Co robi? Jak działa?

W WTZ prowadzone są zajęcia, których celem jest:

• ogólne usprawnianie,
• rozwijanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej,
• przygotowanie do życia w środowisku społecznym, m.in. przez rozwój umiejętności planowania i komunikowania się, dokonywania wyborów, decydowania o swoich sprawach oraz innych miejętności niezbędnych w niezależnym życiu, a także poprawę kondycji psychicznej,
• rozwijanie umiejętności przy zastosowaniu różnych technik terapii zajęciowej,
• rozwijanie psychofizycznych sprawności niezbędnych w pracy,
• rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych umożliwiających podjęcie pracy w zakładzie aktywności zawodowej lub innej pracy zarobkowej albo szkolenia zawodowego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

WTZ-y na Mazowszu

Czym jest?

Wojewódzki Urząd Pracy jest jednostką organizacyjna samorządu województwa realizująca zadania województwa w obszarze rynku pracy.

Czym się zajmuje?

Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie odpowiada m.in. za:

• określanie i koordynowanie regionalnej polityki rynku pracy;
• podział posiadanych środków Funduszu Pracy na działania na rzecz promocji zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich i aktywizacji bezrobotnych;
• opracowywanie analiz i statystyk dotyczących mazowieckiego rynku pracy;
• badanie popytu na pracę;
• monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych.

Dodatkowo, WUP koordynuje i świadczy usługi poradnictwa i informacji zawodowej, organizuje międzynarodowe pośrednictwo pracy w ramach sieci EURES, koordynuje system zabezpieczenia społecznego, prowadzi rejestry instytucji szkoleniowych i agencji zatrudnienia oraz wydaje certyfikaty o dokonaniu wpisu.

Od 2014 roku Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, w imieniu samorządu województwa, realizuje zadania związane z obsługą Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS). Głównym zadaniem urzędu jest zbieranie zapotrzebowania z powiatowych urzędów pracy na środki KFS na dany rok. Podział pieniędzy zatwierdza Zarząd Województwa Mazowieckiego.

W 2019 r. KFS dedykowany był w dużej mierze podmiotom ekonomii społecznej, które mogły korzystać z istotnych preferencji w korzystaniu ze środków na działania szkoleniowe.

Dodatkowo, WUP prowadzi szereg działań informacyjnych promując idee ekonomii społecznej i solidarnej, a także współpracując z innymi instytucjami regionalnymi.

Więcej informacji dostępne na stronie internetowej WUP.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

Czym są?

Zakłady Aktywności Zawodowej to instytucje zajmujące się rehabilitacją społeczną i zawodową

osób z niepełnosprawnościami. ZAZ nie posiada osobowości prawnej, ale jest organizacyjnie i finansowo wydzieloną jednostką, która uzyskuje status zakładu aktywności zawodowej.

Dla kogo?

Zakłady aktywności zawodowej zaprojektowano jako element trzystopniowego systemu rehabilitacji

osób niepełnosprawnych, którego pierwszym etapem są warsztaty terapii zajęciowej (WTZ), drugim ZAZ-y, natomiast trzeci etap jest związany z zatrudnieniem na otwartym rynku pracy.

W zakładzie aktywności zawodowej zatrudnienie mogą znaleźć:

• osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, u których zdiagnozowano autyzm, chorobę psychiczną lub upośledzenie.

Co robi? Jak działa?

Osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie może być więcej niż 35%, a wszyscy niepełnosprawni powinni stanowić minimum 70% ogółu zatrudnionych. Osoby zatrudnione w ZAZ otrzymują wynagrodzenie, którego część może być dofinansowana (wysokość dofinansowania zależy od stopnia niepełnosprawności)nze środków PFRON.

Głównym celem ZAZ jest przygotowanie pracowników niepełnosprawnych do pracy na otwartym rynku pracy poprzez wdrożenie w wykonywanie zadań i obowiązków zawodowych.

W ramach ZAZ pracownikom oferowane są:

• odpowiednio przygotowane i dostosowane do możliwości i potrzeb pracowników stanowiska pracy.
• opieka i mentoring instruktorów zawodu,
• szkolenia w zakresie doradztwa zawodowego i orientacji zawodowej, poszukiwania pracy na otwartym rynku, autoprezentacji i radzenia sobie ze stresem.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych (link otwiera nowe okno).

ZAZ-y na Mazowszu

Następujące w bardzo szybkim tempie niekorzystne zmiany klimatyczne wywołane działalnością człowieka i postępująca degradacja środowiska naturalnego wymagają zdecydowanych i radykalnych kroków. Jaką rolę w tym procesie mogą odgrywać i odgrywają podmioty ekonomii społecznej (PES)? Jak rozwijać działalność PES, aby wspierały realizację europejskiego zielonego ładu? Odpowiedzi na te pytania przedstawiono poniżej

Europejski Zielony Ład (EZŁ)

Europejski Zielony Ład (European Green Deal) to plan działania, nazywany zbiorem inicjatyw politycznych, który ma pomóc zatrzymać niekorzystne zmiany klimatyczne i degradację środowiska zagrażające Europie i reszcie świata. Plan ten ma pomóc przekształcić Unię Europejską w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę:

• która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto;
• w której nastąpi oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów
• w której żadna osoba ani żaden region nie pozostaną w tyle.

Głównym celem Europejskiego Zielonego Ładu jest osiągnięcie przez Unię Europejską neutralności klimatycznej do 2050 roku. Wśród głównych korzyści realizacji planu wymienia się następujące rezultaty poprawiające dobrostan i zdrowie obywateli oraz przyszłych pokoleń:

• świeże powietrze, czysta woda, zdrowe gleby i różnorodność biologiczna;
• wyremontowane energooszczędne budynki;
• zdrowa i przystępna cenowo żywność;
• większa oferta transportu publicznego;
• czystsza energia i najnowsze ekologiczne innowacje technologiczne;
• trwalsze produkty, które można naprawić, poddać recyklingowi i ponownie wykorzystać;
• przyszłościowe miejsca pracy i umiejętności niezbędne do transformacji;
• odporny i konkurencyjny w skali globalnej przemysł.

Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ)

Z działaniami na rzecz powstrzymania niekorzystnych zmian klimatycznych oraz degradacji środowiska, którym ma służyć Europejski Zielony Ład, wiąże się także koncepcja gospodarki o obiegu zamkniętym (circular economy).

Zgodnie z nią produkty, materiały oraz surowce powinny pozostawać w gospodarce tak długo, jak jest to możliwe, a wytwarzanie odpadów powinno być jak najbardziej zminimalizowane. Ideę tę odzwierciedla cykl życia produktu, który ma charakter zamkniętego obiegu, gdzie pozyskane surowce służą wytworzeniu produktu, jego konsumpcji, a następnie odzyskaniu surowców oraz ich powtórnemu przetworzeniu w nowy produkt. Gospodarka o obiegu zamkniętym jest przeciwieństwem ciągle jeszcze dominującej gospodarki linearnej opartej na zasadzie „weź – wytwórz– wykorzystaj – wyrzuć”, w której odpady traktowane są jako ostatni etap cyklu życia produktu.

Podmioty Ekonomii Społecznej jako inicjatorzy i liderzy zmian

W walce ze zmianami klimatycznymi to organizacje pozarządowe będące jednocześnie, z samej definicji, podmiotami ekonomii społecznej są często kluczowymi inicjatorami i liderami zmian. Chociaż szacuje się, że organizacje ekologiczne stanowią w Polsce jedynie 2% sektora pozarządowego, to zdaniem wielu Polaków odgrywają kluczową rolę w ekologii i ochronie środowiska. Wyspecjalizowane organizacje społeczne skupiające aktywnych obywateli przyczyniają się nie tylko do budowania świadomości społecznej w tym zakresie, ale wywierania na rządy i instytucje międzynarodowe nacisku w kwestii konkretnych zmian na rzecz klimatu.

Podmioty ekonomii społecznej działające w obszarze ochrony środowiska w Polsce, a więc organizacje ekologiczne, najczęściej:

• prowadzą działania edukacyjne, promując idę zrównoważonego rozwoju (25%);
• zajmują się ochroną środowiska przyrodniczego lasów, rezerwatów przyrody, parków narodowych (15%);
• wspierają ochronę zasobów naturalnych, a więc wody, powietrza i kopalin (12%);
• działają na rzecz ograniczenia i kontrolowania zanieczyszczeń (11%);
• prowadzą działania na rzecz zwierząt (7%).

Oprócz tego wiele z nich prowadzi jednocześnie działalność badawczą oraz rzeczniczą sprzyjającą zawieraniu krajowych i międzynarodowych porozumień, a także wdrażaniu rozwiązań prawnych służących ochronie klimatu i przeciwdziałaniu degradacji środowiska.

Europejski Zielony Ład a działalność PES

Oprócz działalności jako organizacje ekologiczne podmioty ekonomii społecznej mogą mieć i mają swój udział w powstrzymywaniu niekorzystnych zmian klimatycznych na poziomie podejmowania konkretnych przedsięwzięć o charakterze gospodarczym. Poniżej przedstawiono przykładowe inicjatywy PES wpisujące się w postulaty Europejskiego Zielonego Ładu mogące stanowić z jednej strony dobrą praktykę, z drugiej inspirację dla innych – nie tylko podmiotów ekonomii społecznej, ale także podmiotów komercyjnych i instytucji.

– Inicjatywy wspierające środowisko bez zanieczyszczeń

Spółdzielnia Socjalna „Komunalka Rzgów”

Spółdzielnia ta została zarejestrowana w 2016 roku. Członkami założycielami „Komunalki” były powiat koniński i gmina Rzgów. Głównym zadaniem spółdzielni jest odbiór odpadów komunalnych od mieszkańców gminy. Dodatkowo świadczy ona usługi porządkowe (zbiórka odpadów z poboczy i rowów), usługi kurierskie, zajmuje się zagospodarowaniem zieleni i remontami dróg gminnych.

Spółdzielnia otrzymała w 2020 roku certyfikat Znak Jakości Ekonomii Społecznej i Solidarnej w kategorii „Najlepszy pracodawca”.

Strona internetowa Spółdzielni Socjalnej „Komunalka Rzgów”

Spółdzielnia Socjalna „Razem Dla Środowiska”

Spółdzielnia powstała w 2019 roku. Jej głównym zadaniem jest zbiórka odpadów dla gmin: Ostrowite, Powidz i szpitala powiatowego w Słupcy. Spółdzielnia uzyskała koncesję na wywóz odpadów niebezpiecznych (azbest) i świadczy usługi odbioru materiałów zawierających azbest dla gmin: Ostrowite, Słupca i Powidz. Misją spółdzielni jest realizacja usług z zakresu gospodarki komunalnej, zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej oraz podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej i kształtowanie postaw ekologicznych społeczeństwa.

Kluczowe działania podejmowane przez spółdzielnię to: rekultywacja składowiska w Powidzu, budowa własnej instalacji do recyklingu bioodpadów (kompostera), a także budowa punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych i wielkogabarytowych.

Strona internetowa Spółdzielni Socjalnej „Razem dla Środowiska”

Stowarzyszenie „Rowerowy Poznań”

Stowarzyszenie to działa w Poznaniu od 1993 roku, a jego celem jest uczynienie Poznania miastem przyjaznym rowerzystom. Organizacja działa na rzecz budowy spójnego systemu transportu rowerowego i promuje rower w codziennych podróżach mieszkańców jako alternatywę dla transportu samochodowego. Stowarzyszenie skupia aktywnych obywateli i obywatelki angażujących się w sprawy lokalnych społeczności i podejmujących inicjatywy na rzecz dobra wspólnego.

Strona internetowa Stowarzyszenia „Rowerowy Poznań”

Stowarzyszenie „Niepełnosprawni Dla Środowiska EKON”

Stowarzyszenie to jest przedsiębiorstwem społecznym, którego celem jest aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami oraz tworzenie dla nich miejsc pracy zarówno w sektorze związanym z ochroną środowiska, jak i na otwartym rynku pracy. Stowarzyszenie specjalizuje się w zatrudnianiu osób najbardziej marginalizowanych na rynku pracy – chorujących psychicznie.

Oprócz działalności reintegracyjnej i aktywizacyjnej EKON prowadzi działalność na rzecz środowiska naturalnego człowieka, przyrody i zasobów surowcowych.

Stowarzyszenie wypracowało własny system zbiórki odpadów, realizowany w sposób najwygodniejszy dla mieszkańców, czyli spod drzwi. Dzięki systemowi zbiórki i segregacji prowadzonemu przez pracowników stowarzyszenia EKON ponad 90% odpadów po segregacji podlega recyklingowi.

Aktualizacja ze strony podmiotu: Projekt w związku ze zmianami Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach realizowany jest w nowej formule, opierającej się o współpracy z podmiotami usług komunalnych (Źródło: https://ekon.org.pl/biezace-projekty-realizowane-przez-stowarzyszenie-ekon/, data dostępu: 19.07.2024 r.).

Strona internetowa Stowarzyszenia „Niepełnosprawni dla Środowiska EKON”

– Inicjatywy wspierające recykling i ponowne wykorzystanie produktów

PO-DZIELNIA

Po-Dzielnia to inicjatywa utworzona w 2018 roku przez zespół aktywistów i wolontariuszy z Poznania. Jest miejscem określanym mianem freeshopu, w którym każdy może zostawić używane rzeczy i zabrać w zamian to, czego potrzebuje i co jest aktualnie dostępne. Po-Dzielnia realizuje także zadania edukacyjne polegające na organizacji spotkań i debat promujących ideę zero waste, warsztatów i kawiarenek naprawczych popularyzujących upcykling. Misją Po-Dzielni jest nie tylko wydłużenie cyklu życia dóbr konsumpcyjnych i pomoc potrzebującym, ale także nauczenie ludzi korzystania z tego, co już mają, jako alternatywa dla kupowania wszystkiego, co nowe.

Strona internetowa inicjatywy Po-Dzielnia

Gdańska Spółdzielnia Socjalna

Gdańska Spółdzielnia Socjalna świadczy usługi społeczne, wspierając osoby potrzebujące pomocy w czynnościach dnia codziennego, jak również osoby mające problemy w odnalezieniu się na rynku pracy. Dodatkowo od kilku lat realizuje projekt „Meble od serca”, w ramach którego prowadzi punkt odbioru i renowacji mebli, dając im drugie życie. Projekt jest współfinansowany przez Gminę Miasta Gdańska i jest realizowany we współpracy z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie w Gdańsku. Projekt „Meble od serca” ma dwa zasadnicze cele – z jednej strony skierowany jest do osób oddalonych od rynku pracy, z drugiej strony ma wpłynąć na poprawę jakości życia osób wspieranych przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Gdańsku, szczególnie seniorów, osób z niepełnosprawnościami, samotnych matek oraz osób wychodzących z bezdomności. Dodatkową korzyścią wynikającą z projektu jest wspieranie gospodarki o obiegu zamkniętym.

Strona internetowa Gdańskiej Spółdzielni Socjalnej

Inicjatywy wspierające energooszczędne I zasobooszczędne budownictwo

Fundacja Habitat For Humanity Poland

Habitat for Humanity Poland jest chrześcijańską fundacją dobroczynną istniejącą w Polsce od 1992 roku. Celem działalności fundacji jest wspieranie niezamożnych osób, które nie mają gdzie mieszkać lub mieszkają w nieodpowiednich warunkach. Odbiorcami wsparcia fundacji często są uchodźcy, samotne matki, dzieci opuszczające placówki opiekuńczo-wychowawcze lub osoby starsze, które z różnych powodów znalazły się w trudnej sytuacji życiowej.

W ramach swojej działalności Habitat for Humanity wybudowało lub wyremontowało ponad 120 lokali mieszkalnych, pomagając w ten sposób 4,5 tys. osób. Z pomocy mogą skorzystać osoby i rodziny, które znalazły się w trudnej sytuacji mieszkaniowej, np. żyją w przeludnieniu lub bez dostępu do bieżącej wody.

Strona internetowa Fundacji Habitat For Humanity Poland

Inicjatywy Wspierające Większy Dostęp Do Transportu Dla Mieszkańców

OK NON-PROFIT SP. Z O. O.

OK NON-Profit to przedsiębiorstwo społeczne działające w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zależnej od Fundacji Opiekun Prawny. Misją przedsiębiorstwa jest zapewnienie pracy osobom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji, a także świadczenie społecznych usług transportowych przede wszystkim na rzecz seniorów i rodzin wielodzietnych. W przedsiębiorstwie mogą znaleźć zatrudnienie osoby z niepełnosprawnościami, wykluczone czy długotrwale bezrobotne. Dzięki temu same zarabiają na utrzymanie swoich rodzin i nie muszą ubiegać się o zasiłki.

Przedsiębiorstwo świadczy usługi transportowe, zapewniając osobom potrzebującym dojazd do aptek i placówek służby zdrowia. Z usług przedsiębiorstwa korzystać mogą także osoby niepełnosprawne w stopniu lekkim i umiarkowanym.

Strona internetowa OK non-profit sp. z o.o.

Inicjatywy wspierające produkcję zdrowej żywności oraz ochronę bioróżnorodności

Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” i Gospodarstwo Ekologiczne w Chudobczycach

Początki fundacji sięgają 1989 roku, kiedy to małżeństwo psychologów, Barbara i Tomasz Sadowscy, w odpowiedzi na rosnące problemy społeczne okresu transformacji postanowiło stworzyć środowiska i struktury społeczne, w których ludzie „zapomniani oraz niechciani” mieliby szansę rozwoju osobistego i społecznego. Celem założonej przez małżeństwo Sadowskich fundacji jest rozwój społeczny grup marginalizowanych, zapewnienie im szansy odbudowy życia przez stworzenie programu pomocy wzajemnej, edukacji, rozwoju przedsiębiorczości w społeczeństwie obywatelskim. Jedną z wielu inicjatyw „Barki” jest gospodarstwo ekologiczne w Chudobczycach. W gospodarstwie tym osoby z grup wykluczonych produkują atestowaną żywność ekologiczną i hodują tradycyjne odmiany zwierząt w celu ochrony bioróżnorodności. Na 460 hektarach łąk, pól, lasów osoby wspierane przez fundację sieją zboża (żyto, jęczmień, owies, lniankę), uprawiają ekologiczne warzywa, zioła i owoce (stare odmiany polskich jabłoni), a także prowadzą hodowlę owiec i świń.

Strona internetowa Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”

Stowarzyszenie Solidarni „Plus” i Eko „Szkoła Życia” w Wandzinie

Stowarzyszenie Solidarni „PLUS” pomaga osobom żyjącym z wirusem HIV, chorym na AIDS, niepełnosprawnym, uzależnionym, bezdomnym oraz innym znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Działania stowarzyszenia koncentrują się wokół czterech podstawowych obszarów: opieki medycznej, opieki terapeutycznej, działalności proekologicznej, działalności wspierającej. Działalność proekologiczna realizowana jest między innymi poprzez prowadzenie certyfikowanego gospodarstwa ekologicznego oraz przetwórni i suszarni owoców i warzyw, ochronę zagrożonych zasobów genowych roślin uprawnych i zwierząt gospodarskich, a także realizację licznych programów, mających na celu ochronę różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa narodowego.

Strona internetowa Eko „Szkoła Życia” w Wandzinie

Regionalny Program Rozwoju Ekonomii Społecznej Województwa Mazowieckiego na lata 2023-2030

Dokumentem, który wyznacza kierunki rozwoju ekonomii społecznej na poziomie regionu, jest Regionalny Program Rozwoju Ekonomii Społecznej Województwa Mazowieckiego na lata 2023-2030 (Program).

Program określa między innymi cele rozwoju ekonomii społecznej, wskazuje działania, jakie należy podjąć dla realizacji tych celów, definiuje oczekiwane rezultaty oraz określa ich wskaźniki. Jest także rodzajem operacjonalizacji Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku w obszarze ekonomii społecznej.

W ramach jednego z pięciu kierunków rozwoju ekonomii społecznej na Mazowszu w najbliższych latach, zatytułowanego Klimat i środowisko, Program zawiera dwie rekomendacje ściśle związane z zaangażowaniem PES w realizację postulatów Europejskiego Zielonego Ładu:

• Sektor ES będzie zobowiązany do podjęcia inicjatyw wpisujących się w założenia opisane w dokumencie pt. „Europejski Zielony Ład”.
• W obliczu zmian klimatycznych będą podejmowane działania proekologiczne, w które mogą włączać się PES. Takie działania będą promowane oraz przedstawiane jako „dobre praktyki”.

Zgodnie z przywołanymi rekomendacjami, a przede wszystkim z realnymi i pilnymi potrzebami w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatycznym oraz degradacji środowiska naturalnego, zaangażowanie podmiotów ekonomii społecznej w realizację Europejskiego Zielonego Ładu wydaje się oczywiste i bezsprzeczne. Realizacja ważnych celów społecznych, wśród których ochrona środowiska wysuwa się obecnie na pierwszy plan, jest jednym z kluczowych zadań ekonomii społecznej. Z tych właśnie powodów zaangażowanie podmiotów ekonomii społecznej na rzecz ochrony klimatu i środowiska należy rozpatrywać na co najmniej dwóch poziomach: na pierwszym – jako inicjatorów i liderów zmian, na drugim zaś – jako realizatorów konkretnych przedsięwzięć gospodarczych mających wpływ na osiągnięcie neutralności klimatycznej.

Niniejsza broszura ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa.

Tekst opracowany w 2021 r. i wydany w w formie publikacji o numerze ISBN 978-83-63332-92-1. W 2024 r. teskt zweryfikowano i umieszczono na stronie internetowej.

Centra integracji społecznej

Centra integracji społecznej działają w oparciu o ustawę z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym, a ich działalność koncentruje się na kompleksowym, zindywidualizowanym podejściu do problemów, potrzeb i wyzwań, z jakimi borykają się osoby w trudnej sytuacji życiowej i zawodowej.

Centra integracji społecznej są jednym z niewielu instrumentów w ramach systemu polityki społecznej, który wspiera osoby zagrożone wykluczeniem społecznym w sposób kompleksowy, czyli zarówno w kontekście integracji społecznej, jak i w zakresie aktywizacji zawodowej. Głównym celem centrów integracji społecznej jest przywracanie osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej do prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym i zawodowym.

Centra wspierają osoby, które ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie we własnym zakresie zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Kto może skorzystać ze wsparcia CIS?

Oferta centrów integracji społecznej kierowana jest do osób:

• długotrwale bezrobotnych;
• uzależnionych od alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających;
• chorych psychicznie;
• zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem społecznym, mających zasądzoną kuratelę sądową;
• niepełnosprawnych;
• bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności;
• uchodźców realizujących indywidualny program integracji.

Zatrudnienie socjalne w centrach integracji społecznej realizowane jest poprzez uczestnictwo w zajęciach reintegracji społecznej i zawodowej.

Usługi centrum integracji społecznej

Uczestnicy programu zatrudnienia socjalnego mogą korzystać z różnorodnych usług zarówno z obszaru reintegracji społecznej, jak i reintegracji zawodowej. Są to:

• warsztaty zawodowe (przygotowujące do wykonywania konkretnego zawodu, pozwalające na przekwalifikowanie się, zdobycie nowych kwalifikacji – profil warsztatów zawodowych prowadzonych w danym centrum wynika z diagnozy potrzeb rynku pracy na danym terytorium);
• korzystanie z przekazywanych przez centrum propozycji ofert pracy (kojarzenie pracodawców z uczestnikami CIS, pomoc w aplikowaniu na dane stanowisko, rozmowy z pracodawcami lokalnymi);
• indywidualne poradnictwo psychologiczne i/lub terapeutyczne;
• zajęcia terapeutyczne;
• zajęcia z zakresu prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej, w tym w formie spółdzielni socjalnej,
• zajęcia dotyczące prowadzenia działalności w ramach podmiotów ekonomii społecznej;
• inne zajęcia z zakresu reintegracji zawodowej, np. doradztwo zawodowe, praktyki zawodowe;
• grupy wsparcia oraz grupy samopomocy;
• grupy edukacyjne;
• usługi w zakresie reintegracji społecznej, np. treningi interpersonalne, intrapersonalne, treningi kompetencji społecznych;
• szkolenia zawodowe, certyfikacje umiejętności, zdobywanie uprawnień (np. prawa jazdy, uprawnień do kierowania wózkami widłowymi, uprawnień spawalniczych).

Indywidualny program zatrudnienia socjalnego

Zatrudnienie socjalne w centrum integracji społecznej realizowane jest na podstawie Indywidualnego Programu Zatrudnienia Socjalnego, w ramach którego przysługują:

• badania medycyny pracy, w tym sanitarno-epidemiologiczne (jeśli wymaga tego specyfika wykonywanej pracy);
• odzież i obuwie robocze;
• środki ochrony indywidualnej;
• szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
• jeden posiłek dziennie, wydawany w formie gotowego posiłku, bonu na zakupy lub prowiantu;
• świadczenie integracyjne w wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych (w pierwszym miesiącu, który jest okresem próbnym, kwota ta stanowi 50% zasiłku dla bezrobotnych);
• indywidualne wsparcie pracownika socjalnego;
• motywacyjna premia integracyjna (uzależniona od postępów w procesie reintegracji, mechanizm motywacyjny, fakultatywny).

Otoczenie CIS

Partnerzy w reintegracji zawodowej wspierający działania centrów to:

• pracodawcy, którzy poszukują w centrach integracji społecznej kandydatów do pracy przygotowanych do pracy pod względem kompetencyjnym oraz społecznym;
• pracodawcy, u których osoby realizujące indywidualny program zatrudnienia socjalnego odbywają praktykę zawodową, po której mają szansę na podjęcie stałego zatrudnienia, w tym w ramach zatrudnienia wspieranego;
• podmioty, firmy i instytucje kupujące usługi od centrum integracji społecznej, dające tym samym szansę osobom realizującym indywidualny program zatrudnienia socjalnego na sprawdzenie się na rynku i zdobycie doświadczenia w zawodzie;
• odbiorcy działalności wytwórczej, handlowej lub usługowej realizowanej przez centrum integracji społecznej na mocy art. 9 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

Realizacja indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego zapewnia korzyści potencjalnym uczestnikom w kontekście aktywizacji zawodowej:

• dofinansowanie do kosztów wynagrodzenia w ramach zatrudnienia wspieranego – absolwent CIS wnosi do firmy, poza swoimi kompetencjami, również wymierne korzyści finansowe dla pracodawcy;
• skorzystanie z dofinansowania na założenie spółdzielni socjalnej bądź przystąpienie do spółdzielni socjalnej;
• poznanie lokalnych pracodawców i wsparcie w procesie rekrutacji do konkretnych firm;
• udział w sytuacjach treningowych, rekrutacyjnych;
• zdobycie doświadczenia zawodowego i praktyki w konkretnym zawodzie (nauka zawodu, przekwalifikowanie, zdobycie kwalifikacji zawodowych);
• zdobycie umiejętności pozwalających na pełne korzystanie z życia społecznego i zawodowego;
• kompleksowe i zindywidualizowane wsparcie psychologiczne, socjalne, terapeutyczne wspierające uczestnika w procesie reintegracji.

Dobre praktyki zatrudnienia

Przykład 1

Narzędzie aktywizacji w postaci bezpośrednich spotkań uczestnik/absolwent CIS – pracodawca z wykorzystaniem metody speed dating (szybkie randki, gdzie w ograniczonym czasie kandydat musi się zaprezentować, odpowiedzieć na pytania pracodawcy i umieć zadać mu pytania). Przedsięwzięcie jest realizowane w ramach cyklicznego wydarzenia, w którym udział biorą uczestnicy zajęć, absolwenci centrum integracji społecznej oraz lokalni pracodawcy posiadający w swoich firmach wolne stanowiska pracy.

W ramach wydarzenia tworzone są realne warunki do przeprowadzenia rozmowy o pracę. Ryneczek pracy ma wyjątkowy walor edukacyjny – rozmowy są prowadzone w taki sposób, aby był czas na prezentację uczestnika jako kandydata do pracy, pytania rekrutera i pracodawcy oraz informację zwrotną dla uczestnika – pokazanie co było w rozmowie, zachowaniu, wyglądzie dobrego, a co złego; czego unikać, a na co położyć większy nacisk.

W wyniku rozmów rekrutacyjnych uczestnicy realizujący Indywidualny Program Zatrudnienia Socjalnego mogą rozpocząć praktykę zawodową u pracodawcy, a absolwenci CIS mogą podjąć zatrudnienie u lokalnego pracodawcy, w tym w ramach zatrudnienia wspieranego. Dobra praktyka wdrażana i realizowana jest w Powiatowym Centrum Integracji Społecznej w Legionowie od 2017 roku.

Przykład 2

Praktyki w miejscu pracy, zorganizowane u lokalnych pracodawców. Jest to odpowiedź na trudności adaptacyjne osób bezrobotnych, zwłaszcza długotrwale, w środowisku pracy (lęk przed nowym wyzwaniem, niewystarczający poziom kompetencji społecznych, niska pewność siebie). Praktyki realizowane są jako proces koordynowany przez CIS. W jego ramach opiekunowie praktyk poznają specyfikę pracy z osobami długotrwale bezrobotnymi i zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Opiekunowie są uwrażliwieni na używany język i zachowania po to, aby przeciwdziałać reakcjom dyskryminacyjnym i utrwalaniu dyskryminacyjnych stereotypów w myśleniu o osobach zagrożonych wykluczeniem społecznym w zespołach, do których trafią uczestnicy projektu.

Uczestnikom praktyk towarzyszą opiekunowie, którzy wdrażają ich w pracę firmy. Opiekun pracuje z uczestnikami z wykorzystaniem elementów metody job shadowing, która polega na tym, że osoba przygotowywana do wejścia na rynek pracy towarzyszy swojemu opiekunowi w wykonywaniu przez niego wszystkich czynności zawodowych, przez co ma możliwość obserwowania całego cyklu pracy w zakładzie pracy i na danym stanowisku.

Dobra praktyka wdrażana jest w Powiatowym Centrum Integracji Społecznej w Legionowie od 2017 roku. W wyniku realizacji praktyki w większości przypadków po jej pomyślnym zakończeniu następuje zatrudnienie, w tym w zakresie zatrudnienia wspieranego.

Finansowe formy zatrudnienia wspieranego

1. Dofinansowanie do wynagrodzenia absolwenta CIS

Zatrudnienie wspierane odbywa się na podstawie umowy zawartej między starostą (reprezentowanym przez powiatowy urząd pracy) a pracodawcą, w której pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia skierowanego uczestnika Indywidualnego Programu Zatrudnienia Socjalnego (po zakończeniu uczestnictwa w zajęciach w centrum, a w uzasadnionych przypadkach także przed jego zakończeniem, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach uczestnictwa w nich) przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy, a PUP – do refundowania pracodawcy części wypłacanego tej osobie wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenie społeczne przez okres 12 miesięcy w wysokości:

• 100% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenie społeczne, w pierwszych 3 miesiącach zatrudnienia;
• 80% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenie społeczne, w kolejnych 3 miesiącach zatrudnienia;
• 60% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenie społeczne, w następnych 6 miesiącach zatrudnienia.

2. Dofinansowanie do utworzenia spółdzielni socjalnej

Absolwenci CIS mogą podjąć wspólną działalność gospodarczą w formie spółdzielni socjalnej. Część wynagrodzenia odpowiadająca składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadająca składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za zatrudnionego, na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla siedziby spółdzielni a spółdzielnią, może podlegać finansowaniu ze środków Funduszu Pracy w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dnia zatrudnienia oraz w połowie wysokości przez kolejne 12 miesięcy, do wysokości odpowiadającej miesięcznej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Osoby chcące założyć spółdzielnię socjalną mogą otrzymać jednorazowo środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej na każdego członka założyciela spółdzielni socjalnej. Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może otrzymać środki na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej.

Dlaczego warto zatrudniać absolwentów CIS?

Korzyści dla pracodawcy związane z zatrudnianiem absolwentów CIS:

• możliwość pozyskania pracownika, który zostanie wybrany wprost pod konkretne potrzeby pracodawcy; centrum integracji społecznej jest gwarantem, że proponowani kandydaci przeszli proces reintegracji i są przygotowani do pracy;
• możliwość realizacji praktyki, podczas której pracodawca może poznać pracownika i zaobserwować jego pracę w zespole i w ramach kultury organizacyjnej firmy; dla uczestnika CIS jest to czas na zapoznanie się z firmą i sprawdzenie się w danym przedsiębiorstwie i rodzaju wykonywanej pracy;
• brak kosztów zatrudnienia pracownika w trakcie odbywania praktyk – w tym okresie kandydat do pracy jest jeszcze uczestnikiem CIS i pracodawca nie ponosi z tytułu jego pracy żadnych kosztów (poza kosztami związanymi z przeszkoleniem w zakresie BHP i odzieżą roboczą);
• możliwość skorzystania z dofinansowania do kosztów wynagrodzenia zatrudnianego absolwenta CIS w formie zatrudnienia wspieranego;
• promowanie idei odpowiedzialności społecznej, włączanie się w rozwój społeczności lokalnej poprzez współpracę na rzecz rozwoju lokalnego rynku pracy, tworzenie przestrzeni do mądrego pomagania;
• możliwość sprawdzenia firmy oraz zespołu w kontekście społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) i włączania tym samym osób wykluczonych zawodowo w rynek pracy.

Niniejsza broszura ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa.

Tekst opracowany w 2021 r. i wydany w w formie publikacji o numerze 978-83-63332-89-1. W 2024 r. teskt zweryfikowano i umieszczono na stronie internetowej.

Krótko o osobach z niepełnosprawnością

Gdy mówimy o niepełnosprawności, warto pamiętać o tym, że jest ona różnorodna, tak samo jak i różnorodną grupę stanowią osoby z niepełnosprawnościami. To nie tylko osoby z ograniczeniami ruchowymi (myśląc o osobach z niepełnosprawnościami, najczęściej widzimy te z ograniczeniami motorycznymi), ale też na przykład niewidzące, niesłyszące czy mające problemy ze zdrowiem psychicznym, dotknięte chorobami układu krążenia. U niektórych osób widać „ograniczenia” wynikające z ich chorób czy zaburzeń, u niektórych zaś nie. Do tego osoby te mają określony charakter, swoje przyzwyczajenia, wyzwania, marzenia, ale też specyficzne umiejętności – jak każdy z nas. Czasem te specyficzne umiejętności mogą wynikać z niepełnosprawności – np. osoby z zespołem Aspergera są zazwyczaj skrupulatne, rzeczowe i drobiazgowe, co może być atutem w pracy, której charakter wymaga tych cech.

Gwoli ścisłości – gdy mówimy o osobach z niepełnosprawnościami, mamy na myśli te z nich, które otrzymały jej prawne potwierdzenie (orzeczenie wydane przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności – jest ono wydawane do celów pozarentowych, a przed wszystkim związanych m.in. z zatrudnieniem – lub orzeczenie o całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy wydane przez lekarza orzecznika ZUS). Orzeczenie wydane dla danej osoby określa stopień niepełnosprawności:

• lekki (równoważne z tym stopniem niepełnosprawności jest orzeczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS o częściowej niezdolności do pracy);
• umiarkowany (równoważne jest z nim orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy);
• znaczny (równoważne jest z nim orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji – orzeczenie to nie ogranicza i nie wpływa na zakaz pracy).

Ma to znaczenie przy zatrudnianiu takiej osoby – wpływa bowiem na możliwość uzyskania dofinansowań i ulg przez jej pracodawcę, w tym także przez podmioty ekonomii społecznej (o czym bardziej szczegółowo w dalszej części broszury).

Warto więc pamiętać, że jest to grupa bardzo różnorodna i zdecydowana większość tych osób, przy odpowiednich (większych bądź mniejszych) ułatwieniach i dostosowaniach środowiska pracy, może pracować. Biorąc pod uwagę zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością, na pewno warto przeanalizować potrzeby w zakresie zatrudnienia, przyjrzeć się stanowisku pracy, zaplanować proces rekrutacji i wyboru pracownika, wprowadzania osoby w środowisko pracy i na dane stanowisko oraz przygotować się do zarządzania zespołem, w którym ma być zatrudniona osoba z niepełnosprawnością.

Osoby z niepełnosprawnościami zatrudniane są także na rynku chronionym – w zakładach aktywności zawodowej (często prowadzonych przez organizacje pozarządowe) lub zakładach pracy chronionej.

Należy podkreślić, że wspieranie zatrudniania osób z niepełnosprawnościami następuje także w podmiotach ekonomii społecznej[1] (organizacje pozarządowe, np. stowarzyszenia, fundacje, związki stowarzyszeń oraz inne podmioty, spółdzielnie socjalne, warsztat terapii zajęciowej i zakład aktywności zawodowej,  centrum integracji społecznej i klub integracji społecznej, spółdzielnia pracy, w tym spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych oraz spółdzielnia produkcji rolnej, spółki akcyjne i spółki z o.o. działające nie dla zysku).

W poszukiwaniu pracownika lub pracowników z niepełnosprawnością pomoże Ci powiatowy urząd pracy.

Jakie korzyści daje zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami?

Mówiąc o korzyściach, mamy na myśli przede wszystkim korzyści finansowe.

W polityce państwa wprowadzono udogodnienia i zachęty dla pracodawców, które miałyby wpływać na zwiększanie skali zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami:

• uzyskanie refundacji kosztów adaptacji i wyposażenia miejsca pracy osoby z niepełnosprawnością: dostosowania i adaptacji jej miejsca pracy, specyficznego wyposażenia, w tym oprogramowania, jakiego wymaga jej zatrudnienie;
• otrzymanie comiesięcznego dofinansowania (refundacji) kosztów zatrudnienia pracowników z niepełnosprawnościami;
• ubieganie się o dofinansowanie szkoleń dla pracowników z niepełnosprawnościami;
• uzyskanie dodatkowych środków na zatrudnienie pracownika wspomagającego;
• zmniejszenie wysokości wpłat na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) – wpłaty te są wymagane, gdy zatrudnianych jest więcej niż 25 osób i nie ma 6-procentowego wskaźnika zatrudniania osób z niepełnosprawnościami.

Warto zwrócić uwagę na inne korzyści, jakie przynosi zatrudnienie tej grupy osób:

• tworzenie różnorodnego środowiska pracy – wyzwania stawiane w wyniku dostosowania do przyjęcia do grona pracowników osób z niepełnosprawnościami mogą także stymulować rozwój firmy i pracowników;
• budowanie i wzmacnianie pozytywnego wizerunku firmy – jako wrażliwej i odpowiedzialnej społecznie, która bezpośrednio wpływa, przez zatrudnianie osób mających trudności na rynku pracy, na poprawę ich sytuacji. W ten sposób przedsiębiorstwo może się promować jako odpowiedzialne społecznie, można się ubiegać się o wyróżnienia w konkursach wspierających i wyróżniających takie inicjatywy (np. Lodołamacze – konkurs dla pracodawców wrażliwych społecznie – www.lodolamacze.info.pl). Dla coraz większej rzeszy klientów (w tym instytucji publicznych, ale przede wszystkim klientów indywidualnych) ważne są odpowiedzialne zakupy, co oznacza wybór tych produktów i usług, które mają swoistą wartość dodaną, np. zostały wyprodukowane bądź są świadczone m.in. przez osoby z niepełnosprawnościami.

1.    Dofinansowanie do wynagrodzenia pracowników z niepełnosprawnościami

Aby uzyskać to dofinansowanie, pracodawca musi zgłosić się do PFRON, a pracownik powinien być ujęty w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych prowadzonej przez PFRON. Pracodawca musi dokonać rejestracji w Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji sod.pfron.org.pl, składając (osobiście bądź wysyłając pocztą do biura PFRON w Warszawie) wniosek i inne niezbędne dokumenty i formularze. Szczegółowe informacje oraz wzory tych dokumentów można znaleźć na stronie internetowej: www.pfron.org.pl/pracodawcy/.

Więcej informacji można uzyskać w regionalnych oddziałach PFRON lub pod numerem infolinii 22 581 84 10 (w godz. 9.00–15.00), e-mail: sod@pfron.org.pl.

Komu przysługuje dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami?

O dofinansowanie może ubiegać się pracodawca, który spełnia przede wszystkim poniższe warunki (nie są to wszystkie warunki, ale te są najważniejsze):

• osoba z niepełnosprawnością musi być zatrudniona zgodnie z przepisami prawa pracy (na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę);
• wszystkie elementy związane z kosztami płacy pracownika (wynagrodzenie, składki, zaliczki) muszą być wypłacane w terminie bądź z uchybieniem terminu nieprzekraczającym 14 dni; wniosek o dofinansowanie można złożyć dopiero po wypłacie pracownikowi wynagrodzenia;
• pracodawca nie może mieć zaległości wobec PFRON w wysokości wyższej niż 100 zł;
• w przypadku gdy pracodawca zatrudnia minimum 25 pracowników (w przeliczeniu na pełny etat), musi zatrudniać co najmniej 6% osób z niepełnosprawnościami.

Jaka może być wysokość dofinansowania?

Od 1 stycznia 2023 r. miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością wynosi:

• 2400 zł – na osobę ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 1350 zł – na osobę z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 500 zł – na osobę z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Kwoty te są większe, o ile pracownik z niepełnosprawnością ma w orzeczeniu wskazanie, że niepełnosprawność powstała na skutek choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego, całościowych zaburzeń rozwojowych lub epilepsji lub osoba ta jest niewidoma:

• 1200 zł – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• 900 zł – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
• 600 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Powyższe kwoty dofinansowań odnoszą się do pracowników zatrudnionych na cały etat. Gdy osoba pracuje na część etatu, dofinansowanie jest proporcjonalnie mniejsze. Dofinansowanie nie przysługuje w przypadku pracowników z umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności, którzy jednocześnie mają ustalone prawo do emerytury.

2. Adaptacja stanowiska pracy

Środki na dostosowanie stanowiska pracy dla osoby z niepełnosprawnością pochodzą z PFRON, a dysponuje nimi Powiatowy Urząd Pracy.

Środki te przysługują na:

• adaptację pomieszczeń w zakładzie pracy stosownie do potrzeb osoby z niepełnosprawnością (mogą to być tworzone lub istniejące już stanowiska pracy);
• adaptację lub nabycie urządzeń ułatwiających tej osobie wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;
• zakup i autoryzację oprogramowania na użytek pracownika z niepełnosprawnością oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności danego pracownika;
• ocenę przez służby medycyny pracy potrzeb, o których mowa wyżej.

Maksymalnie można otrzymać refundację w wysokości dwudziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia na każde jedno przystosowane stanowisko pracy osoby z niepełnosprawnością.

Istotne jest to, że refundacja tych kosztów dotyczy tylko dodatkowych kosztów wynikających z zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością.

3. Zwrot pracodawcom kosztów wyposażenia stanowisk pracy

Środki dotyczą refundacji kosztów zakupu lub wytworzenia wyposażenia stanowiska pracy w związku z zatrudnieniem osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy z niepełnosprawnością. Pomoc zapewnia wsparcie finansowe w zakupie narzędzi pracy, elementów stanowiska pracy (np. krzesła, biurka).

Maksymalna wysokość pomocy finansowej ze środków PFRON nie może przekraczać piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

4. Dofinansowanie szkoleń pracowników z niepełnosprawnościami

Pracodawca zatrudniający osobę z niepełnosprawnością może wystąpić o zwrot kosztów szkolenia tego pracownika. Środki na ten cel pochodzą z PFRON, ale o przyznanie refundacji należy wystąpić do Powiatowego Urzędu Pracy (właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy). Wniosek należy złożyć przed rozpoczęciem szkolenia.

Koszty refundacji szkolenia wynoszą maksymalnie od 60% (duże przedsiębiorstwa) do 70% (małe i średnie przedsiębiorstwa) jego wartości, jednak nie więcej niż wysokość dwukrotności przeciętnego wynagrodzenia[1] na jedną osobę.

Refundacja obejmuje koszty szkolenia dotyczące:

• usług osób prowadzących szkolenie (koszty liczone godzinowo);
• usług tłumacza języka migowego, tłumacza-przewodnika, lektora dla osób niewidomych lub opiekuna osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• podróży osób prowadzących szkolenie, uczestników szkolenia, tłumacza języka migowego, tłumacza-przewodnika, lektora dla osób niewidomych lub opiekuna osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• obsługi administracyjno-biurowej;
• wynajmu pomieszczeń;
• amortyzacji wyposażenia i narzędzi, z wyłączeniem wyposażenia i narzędzi zakupionych w ramach wsparcia ze środków publicznych w okresie siedmiu lat przed realizacją szkolenia;
• materiałów szkoleniowych;
• pokrycia wydatków obejmujących koszty płacy pracownika z niepełnosprawnością za czas, w którym uczestniczy on w szkoleniu.

5. Zatrudnienie pracownika wspomagającego

W przypadku zatrudniania osoby z niepełnosprawnością, która wymaga dodatkowego wsparcia asystenta (pracownika wspomagającego np. w zakresie komunikowania się z otoczeniem, wykonywania czynności niemożliwych czy trudnych do samodzielnego wykonywania przez osobę z niepełnosprawnością), pracodawca może ubiegać się o zwrot określonych kosztów jego wynagrodzenia. Wniosek o refundację składa się w Powiatowym Urzędzie Pracy.

Wysokość zwrotu kosztów miesięcznych zatrudnienia osoby asystującej wylicza się jako iloczyn kwoty najniższego wynagrodzenia i iloraz liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi z niepełnosprawnością oraz liczby godzin pracy pracownika z niepełnosprawnością w miesiącu. Liczba godzin pracy w charakterze asystenta nie może przekraczać 20% liczby godzin pracy tego pracownika w miesiącu.

Zwrot dotyczy również kosztów szkolenia pracownika asystującego do wysokości 100% kosztów szkolenia, nie więcej jednak niż wynosi kwota najniższego wynagrodzenia.

6. Zmniejszenie obowiązkowych wpłat na PFRON

Obowiązek dokonywania wpłat na PFRON dotyczy każdego miesiąca, w którym zatrudnienie u danego pracodawcy ogółem wynosi co najmniej 25 etatów, a wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami wynosi mniej niż 6% (albo 2% w przypadku, gdy pracodawcą jest publiczna lub niepubliczna szkoła, uczelnia, przedszkole lub inna forma wychowania przedszkolnego, placówka opiekuńczo-wychowawcza, regionalna placówka opiekuńczo-terapeutyczna, interwencyjny ośrodek preadopcyjny, placówka resocjalizacyjna, żłobek, klub dziecięcy).

Wysokość wpłat pracodawca wylicza samodzielnie, korzystając z formularzy dostępnych w systemie e-PFRON2: www.pracodawca.e-pfron.pl. Poprzez ten system składane są deklaracje i informacje przez pracodawców zobowiązanych do wpłat lub zwolnionych z wpłat na PFRON (w zależności od typu pracodawcy).

Wysokość wpłaty na PFRON jest wyliczana na podstawie iloczynu 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy pomiędzy zatrudnieniem, które zapewnia osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości, odpowiednio, 6% lub 2% a rzeczywistym stanem zatrudnienia tych osób.

Dodatkowe i bardziej szczegółowe informacje na temat dofinansowań i refundacji można znaleźć na stronie PFRON: https://www.pfron.org.pl/pracodawcy/wplaty-obowiazkowe/.

Uwaga! Tekst ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa.

[1] Wysokość przeciętnego wynagrodzenia można sprawdzić tu: https://www.pfron.org.pl/pracodawcy/wplaty-obowiazkowe/przecietne-wynagrodzenie/.

[1] Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej.

Niniejsza broszura ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa.

Tekst opracowany w 2021 r. i wydany w w formie publikacji o numerze ISBN 978-83-63332-90-7. W 2024 r. tekst zweryfikowano i umieszczono na stronie internetowej.

Skala współpracy PES z podmiotami komercyjnymi ciągle wydaje się zbyt niska. Jak może wyglądać w praktyce? Jakie korzyści daje jednym i drugim? I jakie są czynniki sukcesu takiej współpracy?

W niniejszym tekście w sposób zamierzony unikamy formułowania „współpraca PES z biznesem”, gdyż duża grupa podmiotów eko­nomii społecznej to przedsiębiorstwa społecz­ne, które co do zasady prowadzą działalność biznesową w pełni opartą na podejmowa­niu ryzyka gospodarczego, tak jak inne firmy. Traktowanie ich zatem jako „niebiznesu” pro­wadzić może do niekorzystnego postrzegania lub stereotypizacji zarówno przez instytucje administracji publicznej, jak i inne podmioty komercyjne. Tym, co odróżnia przedsiębior­stwa społeczne od pozostałych podmiotów komercyjnych w obszarze działalności biz­nesowej, nie jest prywatyzowanie zysku, ale przeznaczanie go na realizację ważnych celów społecznych.

Podmioty ekonomii społecznej są grupą mocno zróżnicowaną między innymi pod względem formy prawnej, w jakiej funkcjonują, realizowanej funkcji, a także prowadzenia działalności ekonomicznej (gospodarczej lub odpłatnej dzia­łalności pożytku publicznego). W szczególności ta ostatnia kategoria ma największy wpływ na możliwości i sposób współpracy z podmiotami komercyjnymi. Dla uproszczenia, w poniższej tabeli prezentujemy podział PES na trzy zasadnicze kategorie: organizacje pozarządowe, jednostki reintegracyjne, przedsiębiorstwa społeczne.

Zarówno w przypadku organizacji pozarządowych, jak i jednostek reintegracyjnych działalność ekonomiczna (odpłatna pożytku publicznego lub gospodarcza) wspiera realizację ich podstawowych funkcji. Nierzadko podmioty te korzystają z innych źródeł finansowania swojej działal­ności. Dla przedsiębiorstw społecznych działalność ekono­miczna jest podstawowym źródłem utrzymania pracowników oraz utrzymania na rynku. Współpraca z podmiotami komer­cyjnymi gwarantującymi określone źródło przychodów ma dla nich zatem o wiele większe znaczenie.

Relacje podmiotów ekonomii społecznej i podmiotów komercyjnych

Relacje biznesowe podmiotów ekonomii społecznej (głównie przedsiębiorstw społecznych) z podmiotami komercyjnymi mogą przybierać trzy zasadnicze formy:

• konkurencji – to sytuacja konkurowania podmio­tu ekonomii społecznej z innymi firmami działa­jącymi w tym samym sektorze lub na określonym terytorium. Niekiedy może przyjmować formę konkurencji pozornej, czyli głównie na poziomie obaw lokalnych przedsiębiorców przed tworzonym przedsiębiorstwem społecznym.
• koegzystencji – to sytuacja współistnienia na lokal­nym rynku podmiotów ekonomii społecznej i pod­miotów komercyjnych, w której ani one ze sobą nie konkurują, ani nie współpracują.
• komplementarności – to sytuacja, kiedy podmiot ekonomii społecznej jest częścią łańcucha warto­ści, który współtworzy razem z innymi podmiotami komercyjnymi. Sytuację PES można w tym wypad­ku porównać do jednego z ogniw łańcucha pod­miotów, który współtworzą: producent, dostaw­ca, podwykonawca, dystrybutor, sprzedawca itd., co daje wartość dodaną dla końcowego nabyw­cy. Ten model współpracy systematycznie zyskuje wśród firm coraz więcej zwolenników, dzieląc ich działania na podstawowe (zarezerwowane dla fir­my stanowiącej kluczowe ogniwo łańcucha i posia­dającej specjalistyczne know how) oraz pomocni­cze (obejmujące wszystkie działania wspierające, które można zlecić na zewnątrz, czyli zastosować tzw. outsourcing).

Oczywiście z punktu widzenia każdego przedsiębior­stwa, w tym także przedsiębiorstwa społecznego (czy innego rodzaju PES), komplementarna forma współpra­cy wydaje się najbardziej pożądana i atrakcyjna. Dzięki takiemu sposobowi współpracy partnerzy mogą pa­trzeć na siebie jak na uczestników konkretnego procesu wytwórczego lub usługowego, do którego każdy z nich wnosi ważne dla niego wartości, odnosząc przy tym ko­rzyść ekonomiczną.

Modele współpracy

Oprócz relacji, jaka może łączyć podmioty ekonomii społecznej z podmiotami komercyjnymi, ważne jest, w jaki sposób jedni i drudzy myślą o współpracy i czego od niej oczekują. Zgodnie z koncepcją Jamesa Austi­na wskazać można trzy dominujące modele współpracy:

• filantropijny – to model, który można nazwać także dobroczynnym. W tym modelu podmioty komercyj­ne współpracę w PES traktują w kategoriach dobroczynności. Dominującą formą współpracy są w nim darowizny finansowe lub rzeczowe. Współpraca ma jednak charakter okazjonalny.
• transakcyjny – to model, w którym dominujące znaczenie ma określona transakcja między PES a pod­miotem komercyjnym. Strony działają w oparciu o własne interesy, dążąc do ich zaspokojenia, ale nie łączy je żadna bliższa relacja, w małym stopniu myślą także o wspólnych wartościach.
• integrujący – to model, który można określić także jako angażujący. Strony angażują we współpracę duże zasoby, współpraca jest intensywna i przybiera formy partnerstw, wspólnej realizacji projektów czy nowych modeli biznesowych.

Każdy z wymienionych modeli współpracy jest dopuszczalny. Ważne, aby odpowiadał na potrzeby PES i podmiotów komercyjnych. Z uwagi na dużą różnorodność podmiotów ekonomii społecznej z pewnością znajdą się wśród nich takie, dla których optymalnym modelem współpracy będzie model filantropijny. Z kolei w przypadku przedsiębiorstw społecznych, którym zależy przede wszystkim na trwałości i długości kontraktów, wydaje się, że o wiele bardziej pożądanym modelem będzie model transakcyjny lub integrujący.

Dlaczego PES opłaca się współpracować z podmiotami komercyjnymi?

Powodów, dla których PES opłaca się współpracować z podmiotami komercyjnymi, jest wiele. Najważniej­sze korzyści przedstawiamy poniżej.

Bardziej stabilne zlecenia

Realizacja zleceń na rzecz jednostek samorządu teryto­rialnego bardzo często ma charakter jednostkowy i in­cydentalny, nawet jeśli współpraca obejmuje kilkumie­sięczne okresy. Bez względu bowiem na to, czy zlecenie z samorządu zostało pozyskane przez PES w drodze zamówień publicznych czy w ramach konkursu, nie ma żadnej gwarancji, że uda je się ponownie zdobyć. Jesz­cze bardziej tę niestabilność widać w przypadku, gdy PES realizuje usługi na rzecz klientów indywidualnych. Tu bowiem nie ma żadnej gwarancji, że klient pojawi się nie tylko w dłuższej perspektywie, ale nawet kolej­nego dnia. Na ogół nieco inaczej przedstawia się sytu­acja współpracy PES z podmiotami komercyjnymi. W zdecydowanej większości przypadków współpraca taka przybiera charakter ciągły i długofalowy. Nie zależy przy tym od rozstrzygnięć jakichkolwiek przetargów czy kon­kursów, ale od dobrej woli i interesów stron. Kontrakty z podmiotami komercyjnymi przyjmują bardzo często formę długoterminowych umów i o ile sytuacja rynko­wa nie zmienia się diametralnie z dnia na dzień, nie ma na ogół powodów, by kontrakty te były zawieszane.

Szansa na większą profesjonalizację

Współpraca PES z podmiotami komercyjnymi w na­turalny sposób zmusza te pierwsze do większej ela­styczności, rzetelności i kreatywności, a tym samym profesjonalizacji swoich usług. W odróżnieniu od zle­ceń pochodzących ze strony JST, gdzie przedmiot za­mówienia pozostaje z reguły ściśle określony i opisany, w przypadku podmiotów komercyjnych wiele ustaleń przybiera charakter negocjacji bezpośrednich, w któ­rych uczestniczą obie strony. Kluczowe znaczenie w takiej sytuacji ma rozpoznanie potrzeb partnera i – o ile to możliwe – dostosowanie do nich swojej oferty. O kształcie oferty decyduje zatem w pierwszej kolejności potrzeba rynkowa klienta, a nie wyobrażenie pracowni­ków podmiotu ekonomii społecznej.

Rozwój sieci kontaktów biznesowych

Podjęcie przez PES stałej współpracy z podmiotem komercyjnym jest najczęściej poprzedzone etapami dukcyjnych lub usługowych, oceny jakości, negocjo­wania warunków oraz dokładnego planowania zasad kooperacji. Aby jednak to wszystko mogło się zdarzyć, potrzebna jest odpowiednia sieć kontaktów, a zatem osób, do których PES będzie mógł się zwrócić z propo­zycją współpracy. Praktyka pokazuje, że u początków wielu kontraktów biznesowych stoją niezobowiązujące spotkania czy polecenia przez innych. Dzięki współpra­cy z podmiotami komercyjnymi PES mogą docierać ze swoją ofertą do innych firm i organizacji, budując swoją sieć kontaktów biznesowych.

Dywersyfikacja źródeł przychodów

Uzależnienie działalności biznesowej od jednego klien­ta lub wąskiej grupy klientów to bardzo ryzykowne przedsięwzięcie i krótka droga do rynkowej katastrofy. Niestety dla wielu podmiotów ekonomii społecznej ta­kim kluczowym klientem pozostaje lokalny samorząd, na rzecz którego realizują one większość swoich usług. Współpraca z podmiotami komercyjnymi sprzyja dy­wersyfikacji źródeł przychodów i współpracy z wieloma klientami. Dzięki temu nawet po utracie jednego klien­ta PES nie grozi kryzys lub upadek.

Wyższy poziom przychodów

Istnieje całkiem duża grupa PES, w tym przedsiębiorstw społecznych, których poziom przychodów można określić jako niezadowalający. Chociaż brak jest szcze­gółowych danych z całego kraju, to wyniki badań pro­wadzonych na potrzeby opracowania regionalnych programów rozwoju ekonomii społecznej w kilku wo­jewództwach jasno pokazują, że sytuacja ekonomicz­na dużej części przedsiębiorstw społecznych jest zła. Współpraca z podmiotami komercyjnymi, w związku z dywersyfikacją źródeł przychodów, sprzyja ich wzrosto­wi. Prawdopodobnie służy temu negocjowanie kontrak­tów na podstawie warunków rynkowych, w przeciwień­stwie do przetargów, w których cena w dalszym ciągu pozostaje jednym z podstawowych kryteriów wyboru.

Realizacja funkcji reintegracyjnej

Dzięki lepszej sytuacji ekonomicznej, w tym poprawie płynności finansowej, podmioty te mogą w większym stopniu skupić się na realizacji funkcji reintegracyjnej, która wymaga określonych nakładów finansowych.

Dlaczego podmiotom komercyjnym opłaca się współpracować z PES?

Podmioty komercyjne także odnoszą konkretne korzyści ze współpracy z podmiotami ekonomii społecznej. Oto najważniejsze z nich.

Zaspokojenie realnej potrzeby biznesowej

Każda współpraca podmiotu komercyjnego z innym, w tym PES, bierze swój początek z jakiejś niezaspokojonej po­trzeby biznesowej. Potrzeby tej podmiot podejmujący współpracę albo nie może zaspokoić we własnym zakresie (najczęściej nie ma odpowiednich zasobów sprzętowych, ludzkich czy też unikatowego know how), albo zwyczajnie nie chce (np. koncentrując się na działalności podstawowej, a pomocniczą zlecając na zewnątrz). Dzięki współpracy z PES podmioty komercyjne pewną część działalności, głównie o charakterze pomocniczym, mogą outsourcować.

Obniżenie kosztów

Współpraca z podmiotami ekonomii społecznej może sprzyjać obniżeniu kosztów przedsiębiorstwa poprzez nie tyl­ko oferowanie im stawek poniżej warunków rynkowych (niestety w wielu środowiskach dominuje jeszcze takie prze­konanie, a nawet praktyka), ale przede wszystkim poprzez przekazanie zewnętrznemu podmiotowi tej części zleceń, w których realizacji się specjalizuje i dzięki posiadaniu odpowiednich zasobów sprzętowych i kadrowych może je wykonać nieco taniej. Istotne jest także, że podmioty ekonomii społecznej nie są nastawione na maksymalizację zysku, chociaż nie oznacza to, że zysk ich nie interesuje.

Wspieranie lokalnej społeczności

Podejmując współpracę z podmiotami ekonomii społecznej, podmioty komercyjne wspierają w sposób pośredni lokalne społeczności. Specyfiką działania PES jest między innymi ich lokalny charakter, polegający na prowadzeniu działalności na stosunkowo niewielkim obszarze i zatrudnianiu mieszkańców, w tym osób wykluczonych lub zagro­żonych wykluczeniem społecznym. Dzięki współpracy z PES podmioty komercyjne przyczyniają się zatem nie tylko do tworzenia w nich nowych miejsc pracy, ale także do poprawy spójności społecznej.

Społeczna odpowiedzialność biznesu

Współpraca z podmiotami ekonomii społecznej może być dla podmiotów komercyjnych sposobem na pokazanie swojej wrażliwości na sprawy społeczne i elementem szerszej strategii społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Wiele podmiotów ekonomii społecznej nie potrzebuje lub wręcz nie chce być obiektem działalności filantropijnej. Potrzebuje za to zleceń i stabilnych warunków współpracy, dzięki którym może utrzymać się na rynku, dając zatrud­nienie swoim pracownikom.

Czynniki sukcesu

Aby współpraca podmiotów ekonomii społecznej z podmiotami komercyjnymi rze­czywiście mogła mieć miejsce i satysfakcjo­nowała obie strony, niezbędnych jest kilka warunków nazywanych czynnikami sukcesu. Należą do nich:

• sieć kontaktów biznesowych PES i zdol­ność docierania z propozycją współpra­cy do osób decyzyjnych w firmach;
• umiejętność przygotowania i prezentacji przez PES oferty odpowiadającej na po­trzeby podmiotów komercyjnych;
• • elastyczność w zakresie dopasowania swoich usług lub produktów przez PES do potrzeb klienta, a co za tym idzie, go­towość do zmian i innowacji;
• • odpowiednio wysoka jakość usług lub produktów PES, porównywalna z innymi dostawcami;
• terminowość w dostarczaniu usług lub produktów;
• dobra obustronna komunikacja PES i podmiotów komercyjnych;
• podstawowa wiedza podmiotów komer­cyjnych na temat ekonomii społecznej i podmiotów ekonomii społecznej;
• wrażliwość społeczna podmiotów ko­mercyjnych, sprzyjająca podejmowaniu współpracy z PES.

Niniejsza broszura ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa.

Tekst opracowany w 2021 r. i wydany w w formie publikacji o numerze ISBN 978-83-63332-91-4. W 2024 r. tekst zweryfikowano i umieszczono na stronie internetowej.