Problem prób samobójczych oraz samookaleczania wśród nieletnich czy wpływ nowych technologii na zdrowie psychiczne młodzieży – m.in. te tematy były omawiane na konferencji „#ktoś – konsekwencje anonimowości” zorganizowanej przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.
Według danych udostępnionych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), w Polsce na depresję cierpi 1,5 mln osób. Coraz częściej są to ludzie aktywni zawodowo, odnoszący sukcesy, ale liczba nie maleje wśród dzieci i młodzieży. Problem niestety ogólnie rośnie w siłę. Właśnie dlatego Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej zorganizowało konferencję „#ktoś – konsekwencje anonimowości”, by naświetlić skalę zjawiska oraz pokazać pomocne mechanizmy wsparcia dla osób, które mają kontakt z dziećmi i młodzieżą zagrożonymi zachowaniem suicydalnym.
– Depresja jest trudną chorobą, ale nie powinna być chorobą wstydliwą. Wymaga ona siły i wsparcia także rodziny oraz przyjaciół. Niestety, system pomocy kuleje. Na szczęście jest wiele osób, które są gotowe pomóc. Bez sprawnego systemu czy wsparcia nie będzie efektów, dlatego głównym celem tej konferencji jest wyczulenie na edukację oraz wyostrzenie naszych zmysłów, które pomogą nam w szybkiej reakcji i pomocy osobom w potrzebie
– powiedziała na konferencji Elżbieta Bogucka, zastępca dyrektora Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.
Konieczna reforma
Statystyki są niestety niepokojące, a pandemia COVID-19 pogłębiła problem depresji wśród dzieci i młodzieży. Dr n. med. Cezary Żechowski, psycholog i psychoterapeuta jasno zasygnalizował w trakcie swojego wystąpienia, że częstą przyczyną depresji wśród młodych osób mogą byćwygórowane wymagania szkolne oraz te narzucane przez rodziców.
– Problem depresji nie jest tematem nowym. Według najnowszych badań najwięcej zaburzeń występuje u osób w wieku 16-17 lat. W pandemii nastąpiło gwałtowne pogorszenie stanu psychicznego wśród dzieci w całej Europie. Dlaczego? Dzieci były pozbawione stymulacji – kontaktu z rówieśnikami, zostały wybite z codziennej rutyny. W natłoku zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych zapominamy o konieczności zagospodarowania czasu na zabawę, która jest naturalnym systemem motywacyjnym
– dodaje dr n. med. Cezary Żechowski.
W trakcie panelu poruszono wątek pomocy środowiskowej, która powinna znajdować się na pierwszym miejscu w hierarchii pomocy.
– Takie konferencje, jak ta są potrzebne, ponieważ jest duży niedosyt powszechnej wiedzy na temat zdrowia psychicznego wśród dzieci. Panuje zbyt wiele powierzchownych mitów na ten temat oraz mitów, dotyczących ogólnej pomocy młodzieży. A te zaburzenia po pandemii niezwykle się nasiliły. Niestety, ale organizacja pomocy dzieciom i młodzieży jest absolutnie niewystarczająca i wymagająca zmiany. W małym stopniu istnieje systemowe rozwiązanie problemu. Pomoc jest bardzo szpitalocentryczna. Pacjent nie ma pomocy środowiskowej, choć to się powoli zmienia. Pomoc powinna odbywać się na 3 poziomach: środowiskowym, oddziału dziennego, a następnie szpitala. Ważne jest również szkolenie specjalistów, ale również rodzice powinni uczyć się tego, jak radzić sobie z emocjami dziecka
– powiedziała prof. dr hab. Irena Namysłowska, profesor psychiatrii, psychoterapeuta i superwizor.
„Weź się w garść!” – nie powiem Ci tego!
– Konferencje takie jak ta, budują mądre sojusznictwo. Wielu z nas będzie (nawet jeśli tego nie chce, albo tego nie przewiduje) świadczyło pierwszą pomoc psychologiczną, bo z problemami będą się do nas zwracali nasi bliscy, przyjaciele. A nie zawsze będziemy na to przygotowani. Dlaczego? W systemie edukacji czy rodzinie nikt nas nie uczył, jak reagować na kryzysy, jak mówić o rzeczach trudnych. Przyjmowało się, że one miną, albo że trzeba wziąć się w garść. Takie konferencje są potrzebne po to, by ludzie mogli się wymienić doświadczeniami. Jeśli chodzi o rozmowy z młodymi, to bardzo ważne jest zadawanie konkretnych pytań: jak się dzisiaj czujesz? Co cię miłego dziś spotkało? Co przykrego?
– mówi Justyna Suchecka, dziennikarka i autorka książki „Nie powiem Ci, że wszystko będzie dobrze”.
Przemysław Kaca z fundacji Latorośl oraz PCPR Słupsk zwraca uwagę jeszcze na stworzenie potrzebnej i bezpiecznej przestrzeni dla młodzieży.
– Przede wszystkim młodym ludziom należy dać przestrzeń do wyrażania siebie i własnego zdania, a także do tego, byśmy nie oceniali tych osób, tylko pozytywnie wzmacniali i konstruktywnie krytykowali zamiast hejtowali. Myślę, że my dorośli powinniśmy być przyjaciółmi tych młodych ludzi, a nie osobami, które wymagają na każdym kroku i wartościują
– dodaje Przemysław Kaca.
Niepokojące statystyki
Dane Policji za 2021 rok pokazują gwałtowny wzrost zachowań samobójczych wśród młodych osób. W 2021 roku 1496 dzieci i nastolatków poniżej 18. roku życia podjęło próbę samobójczą, aż 127 z tych prób zakończyło się śmiercią. W stosunku do 2020 roku jest to wzrost odpowiednio o 77 proc. zachowań samobójczych oraz o 19 proc. śmierci samobójczych.
– Gdy ktoś nam mówi, że chce popełnić samobójstwo to częściej wpadamy w panikę, dlatego tak ważna jest edukacja, umiejętność rozmawiania z taką osobą. Samo: „wszystko będzie dobrze” jest najbardziej niechcianym i niewłaściwym stwierdzeniem, jakie może paść w momencie takiego dramatycznego zwierzenia
– powiedziała Danuta Wieczorkiewicz, psycholog z fundacji Zobacz. Jestem
Nadkom. Agnieszka Świerczewska, oficer prasowy KMP w Siedlcach zaznacza, że najmniejszy nacisk kładzie się na zrozumienie powodów, przez które dzieci zdecydowały się na samobójstwo.
– Często dochodzi do bagatelizowania śmierci samobójczej – również w mediach. Nie wolno podawać jednego powodu, bo zwykle jest to problem złożony. Dziecko zwykle manifestuje swój kryzys, a niestety nie trafia na osoby, które mogą im pomóc, albo dorośli bagatelizują jego alarmy
– dodaje nadkom. Agnieszka Świerczewska.
Internet to zło?
Od początku dyskusji o problemie przemocy w sieci zwraca się uwagę na jego charakter związany ze specyfiką internetu. Pozornie błahe sytuacje, wobec powszechnej dostępności kompromitujących materiałów, szybkości ich rozpowszechniania, trudności usunięcia z sieci potrafią być dla nich bardzo dotkliwe. Z drugiej strony należy mieć na uwadze, że mimo nowej jakości mamy tu do czynienia ze znanym i opisywanym od dziesiątków lat problemem przemocy rówieśniczej. Problem ten szybko nie zniknie, ale należy umieć sobie z nim radzić.
– Jest bardzo duża potrzeba spotkań edukacyjnych dla grup zawodowych, które mogą spotkać się osobami w kryzysie suicydalnym. Są to m.in. opiekunowie socjalni, strażacy, policjanci, nauczyciele itp. Bardzo ważna jest edukacja, by te osoby wiedziały, w jaki sposób udzielić pierwszej pomocy emocjonalnej oraz jak wyczuć, że ktoś jest zagrożony zachowaniem suicydalnym
– powiedziała dr Halszka Witkowska, suicydolog, ekspertka Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w instytucie Psychiatrii i Neurologii.
W trakcie konferencji omówiono również zjawisko patostreamingu, czyli transmisji na żywo, prowadzonej w serwisach internetowych, w trakcie których prezentowane są zachowania będące dewiacjami społecznymi, w tym zwłaszcza takie jak: libacje alkoholowe, przemoc domowa lub liczne wulgaryzmy.
– Takie „wzorce” mogą pobudzać wyobraźnię, oswajać młodzież z przemocą, a także prowokować do naśladownictwa
– komentował Przemysław Kaca.
Problemem wśród młodzieży jest również samookaleczanie.
– Nie są tu prowadzone żadne statystyki. Ale 1 na 5 dziewczynek deklaruje samookaleczenie. Często wiąże się ono z próbą uwolnienia napięcia emocjonalnego
– dodaje nadkom. Agnieszka Świerczewska.
Cyberprzemoc może nieść za sobą tragiczne konsekwencje, zatem – jak podkreślono w trakcie konferencji – przeciwdziałanie cyberprzemocy w szkole powinny mieć charakter systemowy. Oznacza to konieczność odpowiedniego przygotowania infrastruktury informatycznej, wykluczającej m.in. anonimowe korzystanie ze szkolnych komputerów czy sieci Wi-Fi oraz filtrowanie treści. Postuluje się również ustalenie zasad korzystania z sieci i telefonów komórkowych, zapobiegających zachowaniom przemocowym oraz wyrażenie ich w regulaminie szkolnym i precyzyjnych regulacjach dotyczących korzystania z pracowni komputerowej. Ale czy sam Internet jest źródłem problemu?
– Internet to często wierzchołek góry lodowej. Jest on narzędziem, ale i środowiskiem
– podsumował prof. ucz. dr hab. Piotr Plichta, pedagog z Uniwersytetu Wrocławskiego.
Konferencja złożona była z ważnych paneli dyskusyjnych. Wzięło w niej udział wielu ekspertów. Panel I był poprzedzony wykładem dr. n. medycznych Cezarego Żechowskiego na temat bieżącej sytuacji i kondycji psychicznej dzieci i młodzieży. Prof. Dr hab. Irena Namysłowska, dr Ewa Odachowska-Rogalska, psycholog APS, Maria Snarska, psycholog I SLO „Bednarska” oraz Przedstawicielka Fundacji TVN w trakcie dyskusji wymieniali się swoimi doświadczeniami na temat kondycji psychicznej dzieci i młodzieży.
W panelu II dyskutowano na temat: „#ktoś – nieoanonimowi, czyli jak pokonać kryzys psychiczny – realne osoby, prawdziwe historie, działania i inicjatywy, własne doświadczenia”. Wśród zaproszonych uczestników tego panelu znaleźli się: Justyna Suchecka, dziennikarka i pisarka, Weronika Snoch z Nastoletniego Azylu, Przemysław Kaca z Fundacji Latoroś oraz PCPR Słupsk, Marysia Pyrek i Natalia Królak – autorki kampanii „SPÓJRZ NA SIEBIE” oraz Adam Van Bendler, polski Stand-uper.
Panel III dotyczył samookaleczeń oraz myśli samobójczych. Uczestnikami panelu byli: nadkom. Agnieszka Świerczewska – Oficer Prasowy KMP w Siedlcach, dr Halszka Witkowska – suicydolog, zwjr.pl, Ekspertka Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w Instytucie Psychiatrii i Neurologii, Lucyna Kicińska, Ekspertka Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w Instytucie Psychiatrii i Neurologii oraz Maria Snarska, psycholog I SLO „Bednarska”.
„Wpływ nowych technologii na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży” – to był temat na który dyskutowano w trakcie IV panelu. Uczestnikami ostatniego panelu byli: prof. Ucz. Dr hab. Piotr Plichta – pedagog z Uniwersytetu Warszawskiego, Danuta Wieczorkiewicz – psycholog z Fundacji Zobacz. Jestem, Przemysław Kaca z fundacji Latorośl oraz PCPR Słupsk oraz Marta Witkowska – psycholog oraz Ekspert ds. edycji cyfrowej NASK.
opracowała: Maryla Pałasz
